Soru:

Maliye Kitabı'nın Türkçe baskısının 193-194.ci sayfasında şöyle geçmektedir: "Öte yandan, yılın başında kişinin elindeki altın veya gümüş miktarı, nisap miktarını tamamlıyorsa ve sene içerisinde de artış söz konusu ise ve artış ticaret yoluyla elde edilmiş ise artış, asla katılır ve artışın süresi aslın süresinden sayılır. Çünkü artış, malın geliştirilmesinden elde edilmiş ve aynı cinstendir. Dolayısıyla da asla tabi olur.

Ancak artış, nisabın cinsinden olmakla beraber maldaki çoğalma miras veya bağış gibi başka yoldan sağlanmış ise, bu artışın üzerinden bir sene geçmesi gerekir. Bu artış, başlangıçta elde var olan miktarla birleştirilmeyeceği gibi, başlangıçtaki malın sene hükmünü de almaz. Kökeni içermez."

İlk paragraf anlaşılıyor. İkinci paragraf ise, şu anlama mı geliyor, sahip olduğum nisap bu yılın Muharrem ayında zekât miktarına ulaşır ve dört ay sonra da Cumâde'l Ûlâ'da mirastan bin dinar alırsam, sahip olduğum paranın üzerinden bir yıl geçmiş oluyor mu? Yani asli nisabın zekâtını önümüzdeki Muharrem ayında, mirasın zekâtını da gelecek yıl Cumâde'l Ûlâ ayında mı vereceğim? Yani burada her sene zekâtın farklı iki tarihi mi olacak? Ya da mirasın zekâtını asli nisabın üzerinden bir yıl geçtikten sonra vermem caiz mi? Yani hepsinin zekâtını önümüzdeki yıl Muharrem ayında verebilir miyim?

Cevap:

Sahip olduğun asli nisaptan sayılmayan paranın zekâtı, asli nisabın değil, o asli nisaptan sayılmayan paranın üzerinden tam bir yıl geçtiği zaman farz olur. Örneğin bu yıl Muharrem ayında [85 gram altın ya da 200 dirhem gümüş] nisap miktarınız var. Bu nisabın üzerinden tam bir yıl geçer ve nisap miktarı da eksilmezse zekât farz olur.

Yukarıda belirtilen nisap miktarı ile yapılan ticaretten dolayı Cumâde'l Ûlâ ayında bin dinar kazanmış iseniz, o zaman bu bin dinar nisap miktarına eklenir ve hepsinin zekâtı önümüzdeki yıl Muharrem ayında verilir. Ama bin dinar, miras yoluyla alınırsa, yani nisap yoluyla değil, o zaman bu mirasın üzerinden bir yıl geçtikten sonra zekât farz olur. Asli nisabın üzerinden bir yıl geçtikten sonra değil. Soruda da belirtildiği üzere bu şu anlama gelir, eğer o zamana kadar eksilmez ise asli nisabın zekâtını gelecek yıl Muharrem ayında, mirasın zekâtını da gelecek yıl Cumâde'l Ûlâ ayında verirsin. Buna göre nisap ve mirasın ayrı tarihleri var. Farz olması açısından durum böyledir. Ama mirasın zekâtını, asli nisabın üzerinden bir yıl geçtikten sonra verebilirsin. Yani Muharrem ayında verebilirsin. Cumâde'l Ûlâ ayında mirasın üzerinden bir yıl geçmesini beklemezsin. Diğer bir deyişle sahip olduğun nisap miktarının üzerinden bir yıl geçtikten sonra yani Muharrem ayında paranın zekâtını bir kere de verirsin. Çünkü zekâtı, zamanı gelmeden önce vermek caizdir. Yani üzerinden bir yıl geçmeden önce zekât verilebilir. Dolayısıyla asli nisabın üzerinden tam bir yıl geçtikten sonra, mirasın zekâtını üzerinden tam bir yıl geçmeden önce verebilirsin. Çünkü Şeriat, nisap miktarına ulaştıktan sonra zekâtın zamanı gelmeden ve üzerinden bir yıl geçmeden önce zekâtın verilmesini caiz gördü. Farz olan ise üzerinde bir yıl geçtikten sonradır. Nisabın üzerinden bir yıl geçmeden önce zekâtın önceden verilmesinin delillerinden bazıları şunlardır:

- el-Beyhaki Süneni Kübra'da Ali'den rivayet ettiğine göre

أَنَّ الْعَبَّاسَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ سَأَلَ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي تَعْجِيلِ صَدَقَتِهِ قَبْلَ أَنْ تَحِلَّ فَأَذِنَ لَهُ فِي ذَلِكَ "Abbas RadiyAllahu Anh, Rasûlullah SallAllahu Aleyhi ve Sellem'e üzerinden bir yıl geçmeden önce sadakasının önceden verilmesini sordu. Rasûlullah SallAllahu Aleyhi ve Sellem de ona bu konuda izin verdi."

- ed-Darukutni Süneninde Ali'den rivayet ettiğine göre Rasûlullah SallAllahu Aleyhi ve's Selam Ömer RadiyAllahu Anh'a şöyle buyurdu:  إِنَّا قَدْ أَخَذْنَا مِنَ الْعَبَّاسِ زَكَاةَ الْعَامِ عَامِ الْأَوَّلِ "Biz, Abbas'tan senenin zekâtını ilk sene aldık."

- ed-Darukutni, Musa ibn Talha'dan Nebi SallAllahu Aleyhi ve Sellem'in şöyle buyurduğunu rivayet etti:

يَا عُمَرُ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ عَمَّ الرَّجُلِ صِنْوُ أَبِيهِ؟ إِنَّا كُنَّا احْتَجْنَا إِلَى مَالٍ فَتَعَجَّلْنَا مِنَ الْعَبَّاسِ صَدَقَةَ مَالِهِ لِسَنَتَيْنِ "Ey Ömer! Bilmiyor musun ki kişinin amcası babası gibidir? Biz mala muhtaçtık. Bu yüzden Abbas'tan iki yıllık malının zekâtını önceden aldık." Âlimler, hadisin senedinde geçen el-Hakem hakkında ihtilaf ettiler. Doğru olan ise, el-Hasen ibn Müslim'den Mürsel olarak rivayet edilmiştir.

Özetle, sahip olduğunuz nisap miktarından bir kaç ay sonra miras yoluyla para alırsanız, nisabın üzerinden tam bir yıl geçtikten sonra değil, mirasın üzerinden tam bir yıl geçtikten sonra zekâtı farz olur. Ancak nisabın üzerinden bir yıl geçmesi ile yani aldığın mirasın üzerinden tam bir yıl geçmeden önce zekâtını verebilirsin. Çünkü bu bölümde geçen şeri delillere göre zekâtı zamanından önce vermek caizdir.