د ترکیې د لیرې سقوط!
وړاندې کوونکی: استاد خالد الاشق (ابو المعتز)
۱۴۳۹ه.ق، د ذوالقعدې ۱۸مه، چهارشنبه/ ۲۰۱۸م، د اګست ۲۹مه
د جمعې خطبه د حزب التحریر ولایه سودان غړی استاد عصام اتیم
۱۴۳۹ه.ق، د ذوالقعدې ۱۳مه، جمعه/ ۲۰۱۸م، د اګست ۲۴مه
کله چې له پرمختګ او صنعت څخه خبره یاده شي، نو د خلکو اذهانو ته په غیر شعوري ډول امریکا، اورپا او د اسیا ځينې هېوادونه ورځي او همدغه هېوادونه د پرمختګ او صنعت د سرلارو په توګه په ګوته کوي.
خو خبره دا ده چې انسانان د ذهني ظرفیت له مخې په ټولیزه کچه ټول یو ډول دي او د دوی ذهن او ذهني ځواکمنتیا په ټولیزه کچه مساوي ده، مګر په یوه سیمه کې انسانانو خپل ذهني ځواک داسې کارولی دی چې پر مټ یې پرمختګ کړی دی او په بله سیمه کې همداسې بې خوده او ګنکس پراته دي.
انسانانو په وروستیو پيړیو کې د ژوند په هره برخه کې خورا زیات پرمختګ کړی دی، په ځانګړې توګه په اقتصادي، تکنالوژيکي او صنعتي برخو کې د پرمختګ خورا لوړو مدارجو ته رسېدلې دي. د ژوند په یادو برخو کې که څه هم انسانانو په تدریجي ډول د ځینو پخوانیو فکري بسترونو پر بنسټ پرمختګ کړی دی، خو د شلمې پيړۍ په وروستیو لسیزو او د ۲۱مې پيړۍ په لومړۍ او روانه لسیزه کې انسانانو دومره پرمختګ کړی دی چې د بشر د تېر شوي ټول ژوند سره حتا د پرتله کونې وړ نه دی.
مګر دا پرمختګ د نړۍ ټولو انسانانو نه دی کړی، بلکې د پرمختګ بنسټ ځینو ملتونو اېښی دی او اوس هم د پرمختګ هغه بنسټيز څرخ همدوی ګرځوي او بیا له هغه ځایه نورو ملتونو ته تللی دی. اوس هم داسې ټولنې او انسانان شته دي چې حتا د منځینو پېړیو غوندې د ژوند په سختو شرایطو کې ژوند کوي؛ حتا د تکنالوژۍ او صنعت له نوم سره نااشنا دي. همدارنګه داسې ملتونه او هېوادونه هم لرو چې د مادي امکاناتو له امله یې د ژوند ټول وسایل او اسانچارې له نورو هېوادونو اخیستې دي؛ خپله د هېڅ ډول تولید او صنعت جوګه نه دي؛ دا ډول هېوادونه د پرمختګ او صنعت هر ډول خام مواد لري، مګر نه شي کولی چې له یادو توکو څخه تکنالوژيکي او صنعتي وسایل جوړ کړي، دا ډول ملتونه تل په واردتو محکوم دي، لکه د خلیج ځينې هېوادونه او همدارنګه د افریقا ځينې هېوادونه.
دا چې ولې ځینو هېوادونو خورا زیات پرمختګ کړی دی او د صنعت او تکنالوژۍ په نیلي سپاره دي او د نړۍ په لویو سوداګریزو مارکېټونو کې یوازې د همدوی تولیدات پلورل کېږي او ټول انسانان یې له وسایلو او توکو څخه استفاده کوي او تر ټولو مهمه دا چې د همدې صنعت او تکنالوژۍ له برکته په ټوله نړۍ واک چلوي؛ خپل افکار، فرهنګ او مفاهیم نړۍ ته حمل کوي او پاتې نړۍ د محکومو انسانانو په توګه د دوی هر څه مني او د دې برعکس د نړۍ ځینو نورو ملتونو او هېوادونو یا یې هېڅ پرمختګ نه دی کړی او یا هم د پرمختللو ټولنو غوندې ګړندی او هر اړخیز پرمختګ نه شي کولی، ټول صنعت یې د ماشومانو د بازۍ په وسایلو، پاپړو او داسې نورو بې ارزښته توکو راڅرخېږي. نو د دې خبرې اصلي راز څه دی؟ ولې ځينې ملتونه پرمختګ کوي او ځینې ملتونه پرمختګ نه شي کولی؟ په لاندې کرښو کې ان شاالله په همدې موضوع باندې خبرې کوو.
لومړی ستنېږو منځنیو پيړیو ته او هلته د اورپایانو په ژوند باندې لږ تم کېږو؛ په منځنیو پېړیو کې اورپا یوه خالصه عیسوي ټولنه وه. هلته انسانان په مختلفو طبقاتو باندې وېشل شوي وو او د طبقاتي ژوند یو زنځير یې تشکیل کړی و چې The great chine of being یې ورته ویلو. په دې زنځير کې انسانانو د پاپانو، پاچاهانو، اشرافو او بزګرانو په توګه ژوند کاوه او دې زنځيري شکل یوه تقدسي بڼه درلوده او د عیسویت د عقیدې اساسي برخه وه. دوی په دې باور درلود چې انسانان د الهي تقدیر پر بنسټ د دې زنځير په مختلفو برخو کې ژوند کوي او هر انسان چې په هره برخه کې ژوند کوي باید په همغه برخه کې ژوند ته دوام ورکړي او کله هم کوښښ ونه کړي چې له هغې برخې څخه د تللو کوښښ وکړي، د بیلګې په توګه بزګر باید کله هم دا کوښښ ونه کړي چې د اشرافو طبقې ته لاړ شي یعنې د ژوند په امکاناتو او مادیاتو باندې کار وکړي او خپله د ځمکې او شتمنۍ خاوند شي او بلاخره د بزګرۍ له سختو کارونو او کړاوونو خلاص شي، که دوی دا کار کاوه، نو دا سخت جرم و او داسې انګېرل کېدله چې ګواکي دا د خدای له تقدیر سره جګړه کوي.
کله چې اورپایانو ځانونه په همغه زنځير کې په ژوند کولو باندې محکوم ګڼل، نو د فکر کولو مجال هم نه پاتې کېده او له بل لوري د ژوند او کایناتو په اړه فکر کول هم منعه شوي و، ځکه د دوی د عقایدو پر بنسټ ژوند او ټول خلقت د خدای راز بلل کېدل او په دې راز پوهېدل د دوی له نظره امکان نه درلود او دا یو ناروا کار بلل کېده. همدارنګه پیسې او شتمني بد ګڼل کېدل او د سرو زر ذخیره کولو او درلودل یې ناروا بلل او همدارنګه سوداګري هم ناروا وه. خلاصه دا چې د ژوند او کایناتو په اړه هر ډول فکر منعه و او که به چا دا کار کاوه او نوو نتایجو ته به رسېده، له کړاوونو او حتا له مرګ سره مخامخ کېده، له همدې کبله کله چې ځینو انسانانو لکه ګالیله د ځمکې په اړه فکر وکړ او د عیسوي افکارو خلاف نوې نتیجه ته ورسېد، په اعدام محکوم شو.
مګر ځینې کسان د اورپا له دې ژوند څخه په تنګ راغلي وو او د پروټیسټنیزم په حرکت سره یې د اورپا پخوانۍ ژوند او د ژوند زنځیر وننګاوه؛ دوی په ټولنه کې لیک او لوست عام کړ او د چاپ په ماشین سره یې د انجیل نسخې چاپ او ټولو خلکو انجیل ته لاسرسی پیدا کړ په داسې حال کې چې پخوا انجیل یوازې مذهبي کسانو لوستلی شوی او نورو خلکو ته یې نه اجازه وه او نه هم امکانات ځکه خلکو سواد نه درلود. دوی په خلکو کې د ښه ژوند مفکوره ترویج کړه دوی استلال کاوه چې انسان باید پیاوړی او ځواکمن وي، ځکه پیاوړی انسان خپل دین ته زیات خدمت کولی شي.
د پروټیسټنیزم او وروسته د اېنډویجولیزم د مفکورې په پیدا کېدو سره په اورپایانو کې دا فکر ترویج شو چې هر انسان کولی شي چې د خپل ځان او خپل ژوند په اړه فکر وکړي، د خپل ځان د کړنو په اړه خپله پرېکړه وکړي، پیسې پیدا کړي او سوداګري وکړي. همدارنګه د مرکنټلیزم د مفکورې پر بنسټ چې ځواکمن دولت هغه دی چې ډېر سره زر یا طلا ولري او سره زر هغه وخت درلودلی شي چې صنعت ولري او نورو هېوادونو او ملتونو ته خپل تولیدات یوسي او په مقابل کې یې سره زر راټول کړي. نو کله چې توکي او وسایل تولیدوي باید صنعت ولري چې همدا د اورپا او غرب د پرمختګ لومړی مکتب او فکر و.
نو که موږ متوجه شوي وو، دلته د پرمختګ او نه پرمختګ لامل فکر دی، اورپایانو په منځینو پيړیو کې یو ډول فکر درلود او له منځینو پيړیو وروسته یې بل ډول فکر پیدا کړ. که اورپایانو نوی فکر نه وی رامنځته کړی، نن به د نړۍ شته حالت داسې نه وی. نن به د امریکا او ناټو سرتېرو زموږ په خاورو کې موږ نه وژلو او زموږ شتمني به یې نه شوی چور کولی او نن به زموږ پرېکړې او تصمیمونه د دوی په لاس کې نه وی. بلکې دوی به اوس هم ځانونه نه مینځلی، دوی به اوس هم د نړۍ شاته پاتې خلک بلل کېدل.
مهمه خبره دا ده چې د انسانانو تفکر یا عدم تفکر د دوی د ذهن وضعیت ټاکي. د ځينو ټولنو په تکفر کې د پرمختګ مجال نه وي، د بېلګې په توګه په خالصه عیسوي ټولنه کې، ځکه هلته له سره دا تفکر مردود دی او یا هم په خالصه بودايي ټولنه کې، ځکه موږ داسې بېلګې نه شو پیدا کولی چې عیسویانو یا بودایانو دې د دوی د فکر پر بنسټ پرمختګ کړی وي.
نو اصلي خبره دا ده چې د پرمختګ اصلي راز فکر دی؛ هغه فکر چې د ژوند نظام پکې موجود وي. په اصل کې اقتصادي پرمختګ، تکنالوژيکي پرمختګ او صنعتي پرمختګ هغه وخت شونی دی چې اصلي فکر موجود وي. نو د یوه امت اصلي شتمني د هغوی فکري شتمني ده. که یو ملت هر څومره مادي پرمختګ ولري، مګر که د پرمختګ اصلي فکر ونه لري، نو د هغوی مادي پرمختګ تر ډېره نه شي پاتې کېدلی، بلکې د یوه کوچني او کمزوري بحران سره هر څه له لاسه ورکولی شي او ژر له نابودۍ سره مخامخ کېږي د بېلګې په توګه د اسلامي خاورو ځینې هېوادونه لکه عربستان، چې ټوله تکنالوژي او جګړه ییز وسایل یې وارداتي دي خپله دوی نه دي تولید کړي، نو که له کوم بحران سره مخامخ شي، په خورا ستونزو کې به ډوب شي ځکه دوی کوم فکر نه لري چې بېرته یې جوړ کړي. د دې برعکس که یو امت فکر ولري او فکري بشري ځواک ولري د پرمختګ اصلي مدارجو ته رسېدلی شي او کله چې له بحرانونو سره مخامخ کېږي، بحران ښه او ژر مدیریت کولی شي او بېرته ډېر ژر په خپلو پښو باندې درېدلی شي او بېرته خپل ملت صنعتي کولی شي. د بېلګې په توګه د المان هېواد، یاد هېواد تر دویم نړیوال جنګ وروسته هر څه له لاسه ورکړل او ټول بیخ بنسټونه یې له خاورو سره مخامخ شول، مګر د پرمختګ تفکر او ظرفیت یې له منځه نه و تللي او ډېر ژر یې بېرته په صنعت باندې پیل وکړ او اوس بیا له لویو صنعتي هېوادونو څخه ګڼل کېږي. همدارنګه جاپان هم په دویمه نړیواله جګړه کې وران او ویجاړ شو، مګر د اقتصادي او صنعتي پرمختګ فکر یې درلود او بېرته د یوه لوی صنعتي او تولیدي هېواد په بڼه راڅرګند شو.
همدا د فکر نوعیت دی چې د پرمختګ په نوعیت او شکل او د نوموړي فکر د مخترعینو او ظرفیتونو رشد هم د همغه فکر پر بنسټ جوړېږي. همدارنګه د یوه ملت فکر، د دوی مفاهیم او ارزښتونه د تکنالوژۍ او صنعت په څرنګوالي کې مستقیم اغېز لري. د بېلګې په توګه د یوه ملت وګړي د انځور او نقاشۍ په اړه څه ډول مفاهیم لري، نو د نقاشۍ او انځورګرۍ نوعیت او څرنګوالۍ یې له همغه مفاهیمو تر اغېز لاندې پرمختګ کوي؛ په اسلامي خاورو کې هغه وخت چې اسلامي امت د نړۍ له ټولو تمدنونو مخکې هم و، خو د انځورګرۍ او نقاشۍ نوعیت یې بیخي بل ډول دی، ځکه په اسلامي مفاهیمو کې د ژوندیو موجوداتو انځور ایستل او د هغه نقاشي کول منعه شوي دي. همدارنګه یوه ټولنه د ښځو په اړه څه ډول مفاهیم لري، د بېلګې په توګه په اسلامي ټولنه کې ښځه په بیروني ژوند که باید محجبه وي، مګر په غرب کې ښځه د جنسي لذت مهمه وسیله ده او له ښځو څخه یې مفاهیم همدغه دي، نو ګورو چې په اسلامي ټولنه کې د ښځو د بیرون ته وتلو لباسونه یو ډول دي، مګر په غرب کې بیخي بل ډول. حتا که سوداګریز توکي اعلانوي، نو اعلان یې باید یوه ښایسته نجلۍ چې د نارینه و د جنسي تحرک سبب وګرځي وکړي، څو د همغه سوداګریز توکي د اخیستلو لپاره یې وهڅوي.
همدارنګه د یوه فکر چې نظام لري د انسانانو او نورو ملتونو په اړه یې مفاهیم او افکار څه شي دي؟ له نورو ملتونو سره یې سیاست کول په کومو مفاهیمو ولاړ دی؟ د بېلګې په توګه پانګوالي په دې باور لري چې یو دولت یا یو ملت هغه وخت پرمختګ کولی شي چې زیات تولیدات ولري او تولیدات هغه وخت زیاتېږي چې کله خام مواد ولري، نو د دې لپاره چې تل تولیدات ولري، نو باید زیات خام مواد ولري او د خامو مواد لپاره باید نورې سیمې لاندې کړي او د هغوی خام مواد چور او تالان کړي. د همدې فکر پر بنسټ نور هېوادونه یا په زور او یا هم په سیاست دېته اړ کوي چې ټول خام مواد یې دوی ته ورکړي. له همدې امله د دې لپاره چې نور ملتونه ترې وېره ولري ځواکمنۍ وسلې، قاره پیما توغندي، اټومي، بیولوژيکي او کیمیاوي وسلې تولیدوي، څو په زور او وحشت نور ملتونه اېل کړي.
مګر اسلامي دولت د اسلامي فکر پر بنسټ چې انسانان باید ازاد شي او له دوزخه نجات پیدا کړي او جنت ته لاړ شي او په ټوله ځمکه عدل حاکم شي او د دې موخې لپاره د کفر د حاکمیت او واکمنۍ پر وړاندې مبارزه کوي، نو د اسلامي دولت د پرمختګ او صنعت بنسټ د اسلامي امت همدا فکر دی نو صنعت او تکنالوژي یې هم دومره پیاوړې او ځواکمنه وي چې د پانګوالۍ د نظام هر ډول ځواکمن دولت یې پر وړاندې ټینګ نه شي. همدارنګه دا چې په اسلامي امت کې د وګړو د ډېرښت مفکوره تشویق شوې ده، نو کله چې نفوس زیاتېږي او هغوی د ژوند د بقا لپاره ودانۍ او کور ته اړتیا پیدا کوي او اسلامي دولت د یوې اړتیا او وجيبې په توګه ورته حل لاره پیدا کوي، نو حل لاره یې هم له اسلامي فکر یا اساسي عقیدې څخه سرچینه اخلي، نو د افقي ساختمانونو او ودانیو په ځای چې زیاته ځمکه نیسي، عمودي ساختمانونه جوړوي، نو د عمودي ساختمانانو لپاره اړینه بولي چې ریاضي، فزیک، د ساختماني مواد د مقاومت علم او نور اړوند انجنیري علوم زده کوي، څو دا ستونزه حل کړي. مګر اوس چې اسلامي امت د ډیموکراسۍ له افکارو او مفاهیمو متاثر دی، نو د وګړو د زیاتوالي حل لاره په سقط جنین او نورو داسې لارو کې ګوري چې هغه کارونه په اسلامي عقیده کې حرام دي.
مګر له بده مرغه مسلمانان د غرب له پرمختګ څخه لومړی په غریزوي توګه اغېزمن شوي دي او بیا یې د پرمختګ لپاره د دوی د فکر اخیستلو ناکامه هڅه کړې ده. مسلمانانو څو لسیزې وړاندې کمونیزم ته لاسونه اچول، که څه زیاتره مشران یې کمونیستان شول، مګر بیا یې هم پرمختګ ونه کړ؛ نه یې صنعت پیدا کړ او نه هم تکنالوژي. اوس چې پانګوالي په نړۍ واک چلوي نو د مسلمانانو دولتونه، سوداګریز سیسټمونه، کمپنۍ او ټول ارګانونه یې د پانګوالۍ د نظام له مفاهیمو اغېزمن دي، مګر بیا هم یوازې مصرفي هېوادونه دي او پرمختګ نه شي کولی. نو مسلمانانو باید د پرمختګ فکر له خپل اساسي فکر څخه استنباط کړي او همدا یې د پرمختګ اصلي راز دی.
فرید احرار
د افغانستان لوی ملي ایتلاف چې د دولت بېلابېل سياسي مخالفین پکې راټول شوي دي، په دې وروستيو کې د یوې اعلامیې د خپرولو په ترڅ کې د هېواد د روان کړکېچن وضعیت لپاره درېیم بن کنفرانس، لويه جرګه او موقت حکومت د حللارو په توګه وړانديز کړي دي.
سره له دې چې دا کوم نوي بدیلونه نه دي، بلکې هر يو تجربه شوی او ناکامې تجربې یې اوس هم د دې خاورې مظلوم ولس کړوي. د دې لپاره چې د دغو بدیلو حللارو واقعیت او موثریت ښه درک کړو، لازمه ده چې له سياسي پلوه لږ ورباندې تم شو او تاریخي پس منظر یې څه ناڅه روښانه کړو.
بن کنفرانس؛ د بن لومړی کنفرانس چې په ۲۰۰۱م کال کې جوړ شو، په لوی لاس د افغانستان ځيني مطرح ډلې لکه (طالبان او حزب اسلامي) پکې له پامه وغورځول شول، ترڅو د امریکايي اشغال دوام ته لار هواره او دوی د حکومت، امریکا او ناټو د وسلهوالو مخالفینو په توګه خپل سياسي-نظامي ژوند ته دوام ورکړي. پخواني مجاهدين، يو شمېر جنګسالاران، قاتلین او د بشري حقونو ناقضين پر افغانستان وتپل شول چي په نتيجه کي يوه ناکاره او غيرمتعهده اداره رامنځته شوه. د جګړه مارو ډلو اړوند کسان چي تر دې د مخه يې د قدرت لپاره کلونه کلونه له يوبل سره جګړې کړې وې، په نوې اداره کې سره راغونډ شول او د دې پرځای چې د خلکو ستونزې هوارې کړي، خپلو شخصي او تنظيمي ګټو ته يې ترجيح ورکړه، غربي او امریکايي اشغال سره يې د زړه له کومي مرسته وکړه او د افغانستان د استعمار لپاره يې زمینه برابره او د غرب غلامۍ ته یې ملا وتړله.
همدغو جنګسالارانو او زورواکو له حکومتي واک څخه په ګټي اخيستنې هر يوه زرګونه جريبه دولتي او شخصي ځمکې غصب کړې، چي د يوې شمېرنې له مخې اوس په افغانستان کې کابو څلور ميليونه هکتاره ځمکه يادو زورواکو غصب کړې ده.
امریکا نه غوښتل چې افغانستان یو پياوړی، مرکزي او په ځان بسیا دولت ولري، ځکه یې واک د پخوانيو سختو رقيبو ډلو تر منځ ووېشه او دوی هم له دغه فرصت څخه په استفادې په حکومت کې دننه مافیايي کړۍ جوړې کړې. اداري فساد اوج ته ورسېد او افغانستان څو ځله پکې له مخکښانو څخه و. ناامني خورا زیاته شوه، تر دې چې په دې وروستیو کې سیګار د هېواد د ناوړه وضعیت په اړه «په افغانستان کې هېڅ خوندي ځای نشته» تر سرلیک لاندې یو راپور خپور کړ. د نړۍ تر ټولو زیات نشهیي توکي په افغانستان کې تولید شول او دا اندازه کال په کال لوړېږي، د بي بي سي د راپور په حواله په ۲۰۱۷م کال کې ۹ زره ټنه تریاک تولید شوي. د نشهیي توکو د دغه ناقانونه اقتصاد کچه د ټول هېواد د کرنیزو محصولاتو په اندازه ده او د سوداګرۍ ارزښت یې تر ۶.۶ میلیارده ډالرو پورې رسېږي. دغه راز له ۳۰ میلیونه نفوس څخه شاوخوا درې نیم میلیونه کسان په نشهیي توکو روږدي دي، چې یو میلیون یې ماشومان او ۸۰۰ زره یې ښځې دي. فقر او بېوزلي د دغه کنفرانس څخه د رازیږېدلي حکومت او سياسي نظام (وارداتي ډيموکراسۍ) یوه بله ډالۍ وه، چې دا مظلوم ولس یې تر ننه ورباندې وکړاوه. د وروستیو راپورونو پر بنسټ د افغانستان تر نیمايي زیات ۵۴٪ نفوس د فقر تر کرښه لاندې ژوند کوي. دغه راز فحاشي، بېبندوباره ازادۍ، غلا، ترور، وحشت، انتحاري او نور ناورینونه د دغه نظام زېږنده دي.
لویه جرګه؛ د طالبانو د حکومت له راپرځېدو وروسته څو لویې جرګې جوړې شوې؛ خو څنګه چې جرګه په افغانستان کې په عنعنوي ډول تر مشورې ورهاخوا په مهمو هېوادنيو مسئلو کې د پرېکړو صلاحیت هم لري، نو دغو جرګو په تکراري ډول د خپلو بادارنو د اهدافو لپاره کار وکړ. د اساسي قانون له جرګې وروسته څو نورې جرګې هم جوړې شوې، چې وروستۍ یې د کرزي د حکومت په وروستیو کې د امنیتي تړون د هوکړې په موخه مشورتي لويه جرګه وه، چې د امريکا د کرايي قاتلينو او امنيتي کمپنيو د انفجارونو تر فشارونو لاندې يې د امنیتي تړون د لاسلیکولو مشوره ورکړه او د افغانستان مظلوم ولس یې له رنګارنګ ناورینونو سره مخ کړ. نو په ټوله کې دغو لويو جرګو صرف د خپلو بادارانو د موخو او پروژو لپاره کار وکړ او هېڅکله يې د دې خاورې د مسلمان ولس اراده تمثيل نه شوای کړای.
موقت حکومت؛ هغه مهال رامنځته کېږي چې هېواد تازه له جګړې وتلی وي او ټولې ډلې ټپلې او ګوندونه په یوه لنډمهاله حکومت سره سلا شي، ترڅو هېواد له بحراني حالت څخه د ثبات او امن حالت ته ولاړ شي. یعنې له صفر څخه پيل وکړي او د انتقالي دورې په پایله کې نوی اساسي قانون جوړ او انتخابات وشي. د افغانستان د لوی ملي ایتلاف غړي هم دې نتیجې ته رسېدلي چې شته حکومت نور وضعیت نه شي کابو کولی، ناامني، درغلي او فساد اوج ته رسېدلي، شفاف انتخابات ناشوني دي؛ نو باید له صفره پيل وشي او ټولې خواوې پر یوه سرپرست موقت حکومت سره سلا شي، ترڅو انتخاباتو ته لار هواره او ثبات رامنځته شي. خو دلته موقت، انتقالي او له انتخاباتو وروسته حکومتونه تجربه شوي او امریکا ته یې لاسته راوړنې درلودې، نو امریکا به څنګه له ۱۷ کلنو لاسته راوړنو وروسته له صفره پيل کوي!؟ خو که يوازې له طالبانو سره د سولې لپاره او د هغوی لپاره په اساسي قانون کې د بدلون په موخه موقت حکومت جوړيږي، تر يوې کچې يې امکان شته، مګر دا چې دغه وړاندیزونه به زموږ ستونزې حل کړي، د افغانستان امنيت به ښه شي، خلک به سوکاله شي، دا هسې د هوا ګزول دي او له ځان غولولو پرته بل څه نه دي، ځکه سرپرست او موقت حکومت د امريکايي موخو او جنایتونو لپاره يو نوی سرپوښ دی چې تر يو څه وخته به بيا افغانان ور باندې بوخت وساتي او بس.
نو د دغه ایتلاف د رهبرانو او غړو لیدلوری ډېر تنګ او د افغانستان په جغرافیا کې محدود دی. خو امریکایان بیا دغو ټولو ستونزو ته له خپلې ایډیالوژۍ او یوې پراخې زاويې ګوري او په دې برخه کې پراخې استعماري لاسته راوړنې هم لري. دوی په ۲۰۱۴ کې خپل جنګیالي له وسلهوالو مخالفینو سره له مخامخ جګړې او جنګي جبهو راوایستل، جګړه یې بین الافغاني کړه، د جګړې ټول ښکېل اړخونه او قربانیان یې افغانان وګرځول او خپل پوځيان یې د جګړې له ډګره خوندي شوو اډو ته واستول. د دې تر څنګ د بېلابېلو پروګرامونو له لارې د افغانستان شتمني او معادن لوټوي، د نشهیي توکو له قاچاقه زیات عوايد تر لاسه کوي، د خپلې بشري ایډيولوژۍ، ارزښتونو او فرهنګ د خپرولو او تطبیق لپاره پراخې هڅې کوي. د افغانستان له جغرافیې څخه په سیمه کې د روسیې او چین د نفوذ د پراختیا په مخنیوي او په منځنۍ آسیا کې د چين او روسيې د استعمار د مخنيوی او په خپله د هغو د استعمار لپاره ګټه اخلي او هغوی بوخت ساتي، ترڅو په سترو نړیوالو قضیو کې سرخوږی ورته جوړ نه کړي. د دې ترڅنګ د امریکا بله ستره لاسته راوړنه دا ده چې ټول هغه عناصر یې تقربیاً له قدرته ګوښه کړي چې د دوی د سیاستونو لپاره خنډ کېدل لکه ځينې پخواني مجاهدین او کمونېستان؛ چې وروستی اقدام یې د اشرف غني لخوا په فوځ کې د اصلاحاتو په نامه څه د پاسه ۵۰۰ جنرالانو ګوښه کول وو. نو امریکا ته په افغانستان کې د ننه، سيمه ييز او نړيوال خپل ستر اهداف اهمیت لري او هغه اهداف د همداسې یوه بې کفایته، کمزوري او ګډوډ حکومت په اډانه کې ښه تر لاسه کېدی شي.
نو د ایتلاف غړي باید په دې غور وکړي، چې ولې یې د دا ډول حل لارو منبع د ټولنې شته واقعیتونه دي، هغه هم هغه واقعیتونه چې تل یې استعمار ورته ترسیموي. دوی د بن کنفرانس، لویو، مشورتي او دودیزو جرګو، موقت حکومت، انتقالي حکومت، د کرزي د حکومت او د ملي یووالي حکومت ناکامي تجربې لري او ښه پکې و آزمويل شول. نور باید عبرت واخلي، خپل اصلي دښمن او ريښتينې حللارې بايد وپېژني، له امریکا سره امنیتي او ستراتیژیک تړونونه لغوه کړي، د شرق او غرب استعمار ته نه ووايي او د یوې اساسي اسلامي او ایډیوژيکې حل لارې په لټه کې شي او د شته ناوړه وضعیت د تغيیر لپاره لاس په کار شي؛ ترڅو بالاخره داسې یو اساسي تغیر رامنځته کړي، چې د همېش لپاره دوی او دا مظلوم ولس نور د استعمار له ناورینونو څخه په امن شي او په آخرت کې هم ستر اجر او لوړ مقام تر لاسه کړي.
خالد ایثار
د حزب التحریر مبارکې خاورې (فلسطین) د مطبوعاتي دفتر د غړي دکتور ابراهیم التمیمي رسنیز تحلیل
۱۴۳۹ه.ق، د ذوالحجې ۱۶مه، دوشنبه/ ۲۰۱۸م، د اګست ۲۷مه
د ال عمران مبارک سورت د ( ۶۵- ۶۶) ایتونو تفسیر: "يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالْإِنجِيلُ إِلَّا مِن بَعْدِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ" وړاندې کوونکی: شیخ یوسف مخازره (ابو الهمام)
۱۴۳۹ه.ق، د ذوالقعدې ۲۵مه، سه شنبه، ۲۰۱۸م، د اګست ۷مه
حزب التحریر ولایه تونس د اضحی اختر په ورځ د الو لبابة الانصاري مسجد مخکې د تونس د ولسمشر سیسي د ویناوو او د ازادیو د کمیټې د مصوبې غندنې په اړه خپل پیغام د استاد طارق راقع په مرسته خپل پيغام وړاندې کړ.
۱۴۳۹ه.ق، د ذوالحجې ۱۰مه، سه شنبه/ ۲۰۱۸م، د اګست ۲۱مه
د حزب التحرير- ولایه افغانستان مطبوعاتي دفتر، د نېکمرغه عيد الاضحی د رارسېدو له امله له کابله تر غزني، له ننګرهاره تر بیت المقدسه، له حرمینو شریفینو تر جاکارتا او هېر شوي اندلسه د نړۍ ټولو مسلمانانو، په ځانګړې توګه د افغانستان مسلمان، مجاهد، زړور او مظلوم ولس ته د زړه له کومي مبارکي وايي او د عزيز او حکيم الله دربار ته د دعا لاسونه لپه کوي ترڅو زموږ ټولو طاعات، عبادات، حج، روژه، مالي او ځاني قربانۍ په خپل دربار کې قبولې کړي.
سږ کال عيد په داسې حال کې راورسېد چې د امريکا په رهبرۍ د افغانستان د استعمار ۱۷ کاله تېريږي او د هرې ورځې په تېرېدو سره د تررور، وحشت، وينې تويونې، تباهۍ، وژنې او هوايي بمباردونو لمن پراخوالی مومي. امريکايان او په افغانستان کې د هغوی لاسپوڅی دولت د خپل همېشني عادت له مخې هڅې کوي، ترڅو د «سولې پروسه» ډېره لويه او خلکو ته په زړه پورې وښيي او د عامه افکارو پام له مشروع او بنسټيزې حللارې څخه ناروا او موقتي حللارو ته ورواړوي او د تېر په څېر يو ځل بيا د خلکو په سترګو کې خاورې اچوي. حال دا چې د «سولې پروسه» په حقيقت کې امريکايي غوښتنو ته تسليمېدل او د معاصر طاغوت ناروا شرایطو ته سر ټيټول دي، چې په ټوله نړۍ کې د ملکي وګړو په وژنو، جنګ جګړو او بېلابېلو ناورینونو کې د هغوی ناپاکه لاسونه ککړ دي.
په افغانستان کې ريښتينی عيد او دايمي سوله هغه وخت راتلای شي چې د ښکېلاکګرو کثيفه څېره چې د «بشري او نړيوالو مرستو» تر شا يې له خلکو پټه کړې، په واقعي بڼه و پېژندل شي. د ستراتيژيک او امنيتي هوکړه ليکونو ترخه ونه له بېخه راوايستل شي او له دې لارې د هغوی فکري، سياسي، اقتصادي، نظامي او استخباراتي نفوذ له منځه يوړل شي. له دې پرته هره بله حللاره، موږ له لاډېرې تباهۍ او ستونزو سره مخ کوي، يوازې د بيړنيو او موقتي حللارو ښکار کيږو او په پای کې به مو برخلیک په ناورين پسې د بل ناورين پیل وي.
د حزب التحرير- ولایه افغانستان مطبوعاتي دفتر
(ژباړه)
په دې مقاله کې د ترکیې د ټاکنو په اړه د امریکا د نفوذ مستقیمې او غیر مستقیمې سیاسي کړنې او پېښې لولو او هڅه کېږي چې د ترکیې اړوند ځینې سیاسي اړخونو ته هم ژوره کتنه وشي. نو له ښاغلي لوستونکي څخه هیله کېږي چې دا مقاله په هر اړخیز لیدلوري سره ولولي او په اړه یې عاقلانه قضاوت وکړي، نه احساساتي.
څو روځې مخکې د ترکیې د ټاکنو کمیسیون اعلان وکړ چې د ترکیې د ولسمشرۍ په ټاکنو کې اردوغان په دې دلیل ولسمشر شو چې د ۵۲.۴ سلنه رایو په درلودلو سره له ملي حزب سره یوځای شو. په داسې حال کې چې پاتې نورې رایې د پنځو نورو کاندیدانو په منځ کې وېشل شوې وې او ۳۰.۷ سلنه رایه چې تر ټولو ډېره رایه وه، د خلکو د حزب کاندید (محرم اینجه) ګټلې وه. د یادو ټاکنو پایله په دې معنا ده چې د ترکیې ولسمشر وکولی شوی په قاطع سیالۍ سره په لومړي پړاو ټاکنو کې بریالی شي او دغه بریالیتوب یې داسې څه ښيي چې په عمل کې ترې برخمن دی، هغه لاملونه او دلیلونه چې د ولسمشر د بریالیتوب سبب شول د امریکا مستقیم او غیر مستقیم ملاتړ و.
لومړی، د امریکا مستقیم ملاتړ چې دوه قضیې پکې شاملېږي:
۱ـ ترکیې ته د امریکا د F35 الوتکو ورکولو مرسته، څرنګه چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د ترکیې له ټاکنو څو ورځې مخکې په یو مهم وخت او نظامي معامله کې پریکړه وکړه چې F35 ډوله امریکایي جنګي الوتکې به ترکیې ته ورکوي، دغه الوتکې د ډېر لوړ سیستم لرونکې دي چې د سیمې په دولتونو کې یې یوازې یهودي دولت لري. یاده معامله د دې لامل شوه چې د امریکا سیاستوال په ځانګړې توګه کنګره کې ډېر شور جوړ کړي، سره له دې چې دغه شور او غوغا د امریکا په سیاست کې سیاسي وزن درلود خو بیا هم ټرمپ ورته ډېر پام ونه کړ او دا معامله یې وکړه. دغه معامله له مطبوعاتي شور سره سره ګویا چې د امریکا او اردوغان اړیکې خرابې شوې، په دې کار سره له اردوغان سره د خلکو مینه لا هم زیاته شوه او اردغان په دې بریالی شو چې په ټاکنو کې د خپل هېواد لپاره د لویو هېوادونو مرسته خپله کړي، هغه هم داسې مرسته چې امریکایي نوې جنګي الوتکې دې ورکړل شي. د ۲۰۱۸م د جون په ۲۰مه د ترکیې دولت ویاند "بکر بوزداگ" له "تی جی آر تی" سره په مرکه کې اعلان وکړه چې ترکیې ته به سبا یعنې د پنجشنبې ورځ لومړی پړاو F35 جنګي امریکایي الوتکې وسپارل شي.
۲ـ د سوریې د پېښو په اړه تبصرې، په ځانګړې توګه د «منبج» سیمې په اړه چې په امریکا پورې د تړلو کردانو په واک کې ده، دا تبصرې هغه وخت پیل شوې چې کله د ترکیې د پارلماني او ولسمشریزو ټاکنو وخت راورسېد، داسې تبصرې کېدلې چې ترکي پوځونه به څنګه منبج ته ننوځي، کله چې د ترکي پوځونو د ننوتنې ورځ راورسېده، دوه یا درې ورځي ټاکنو ته پاتې وې. ترکي پوځ له واشنګټن سره په بشپړه همغږۍ او له امریکایي پوځونو سره یوځای، له هېڅ ډول جګړې پرته د منبج ښار ونیو او د دغې سیمې ټول مهم ځایونه یې په خپل واک کې کړل. دا په دې معنا دی چې امریکا کردانو ته امر وکړ چې منبج پرېږي او ترکي پوځ ته اجازه ورکړي چې ښار ته ننوځي او د دوي پر ځای واک تر لاسه کړي، چې همداسې هم وشول. دغه پلان په ترکیه کې ډېر سیاسي اړخونه درلودل، اردوغان یې اتل وښود، هغه کردان چې د ترکیې پر وړاندې یو شوي وو ماتې ورکړه او له ترکیې سره موازي یې د کردانو د واک جوړېدلو مخنیوی وکړ او دغه کار یې په ترکیه کې پر کردانو باندې د ترکانو د سرلوړی لامل شو. همدارنګه د دې لامل شو چې کردان د اردوغان په وړاندې د سیاسي سیالۍ توان له لاسه ورکړ او په ترکي ملت کې له اردوغان سره د خلکو مینه نوره هم زیاته شوه. په ۲۰۱۸م د جون په ۵مه ځینو خبري اژانسونو داسې خبر ورکړ: «انقره تېره ورځ بریالۍ شوه د واشنګټن هوکړه یې د هغې نقشې پر بنسټ لاس ته راوړه چې مخکې یې رسمه کړې وه چې پر اساس یې ترکیه کولی شي د سوریې په شمال کې د منبج ښار ته ننوځي. له یاد ښار څخه د کردانو په وتلو سره همهاله د ترکيي نظامیان ننوتل او د تل رفعت له ښار څخه د سوري او روسي نظام د پوځونو وتل و.»
یاد سیاسي بدلونونه داسې ښيي چې امریکا د اردوغان د بریالیتوب غوښتونکې وه او هغه سره یې هر ډول مرسته وکړه. دا د امریکا د مستقیمو ملاتړي په اړه خبرې وې.
خو له اردوغان سره د واشنګټن د غیر مستقیم ملاتړي په اړه باید ووایو چې امریکا د ترکيې پارلماني نظام په ریاستي نظام بدل کړ، موږ په دې اړه ناچاره یو چې د واشنګټن د ملاتړ ځینې جزیات بیان کړو.
لکه څنګه چې اروپا، په ځانګړې توګه فرانسه، بریتانیا او المان په ترکیه کې د پارلماني نظام غوښتونکي دي، هغه نظام چې د انګلیس د مزدور مصطفی کمال اتاترک او د عثماني خلافت له سقوط وروسته په ترکیه کې حاکم دی. په دغه نظام، د اردو او قضاء په برخه کې د حکومت رئیس له ډېرو لږو صلاحیتونو څخه برخمن دی او دا هغه څه دي چې اردوغان د خپل حکومت په اږدو کې ترې ځورېده او څو ځله یې هڅه وکړه چې پر وړاندې یې انقلاب وکړي چې وروستی ځل یې په ۲۰۱۶م کې د دې قانون پر ضد کړنه ترسره کړه . نو اردوغان د امریکا توصیو ته هڅه کوله تر څو د ترکیې پارلماني نظام په امریکایي ریاستي نظام بدل کړي، ترڅو په اروپا کې لومړنی ریاستي نظام وي، هغه نظام چې امریکا یې ملاتړ کوي او اروپا یې مخالفه ده. د یاد نظام ګټې دا دي چې ولسمشر پکې د مطلق قدرت په څېر صلاحیتونه لري، د قضاء، اردو او همدارنګه د لومړي وزیر په نشت کې ټول واک ولسمشر انحصارولی شي. نو د ترکیې ولسمشر کولی شي د امریکایي ریاستي نظام د تطبیق او د اروپایي پارلماني نظام د لرې کولو په پایله کې په اسانۍ سره خپل هغه سیاسي مخالفین چې د دولت حساس ټکي په واک کې لري، لرې کړي او دا په اصل کې د امریکا په کښتۍ کې سورېدل او په سیمه کې د هغې د پروژو پلي کول دي.
دا چې اردوغان د امریکا خبرو ته غوږ نیولی او د هغوی امرونه پرځای کوي، هغه له زیانکارانو څخه یو ستر زیانکار دی چې د الله سبحانه وتعالی په نزد غیر بما انزالله دی، ځکه د قیامت ورځ د واقعي حساب او د الله د غذاب ورځ ده. سره له دې د اردوغان خیانت چې الله سبحانه وتعالی ته به یې حساب ورکوي، هغه دا چې له افسرانو سره یې اړیکه پرې کړه او په سوریه کې یې د سوري پوځونو مخه ونیوله، د انقلابیانو په منځ کې یې فتنه خپره کړه او هغوی یې په بې ګټې سنګرونو کې بوخت کړل، د دې لپاره چې د سوریې له نظام څخه ساتنه او ملاتړ ترې وکړي، له روسیې او ایران سره یې مرسته او له یهودي دولت سره یې خپله سوداګري پراخه کړه، پر دې سربېره ۱۶ کاله کېږي چې کفري سیکولریستي نظام تطبیقوي او دفاع ترې کوي او هڅه کوي چې هغه نور هم ترویج کړي. په ۲۰۱۶م کې مصر ته لاړ او خپله دا نامشروع وینا یې تکرار کړه: «د مصر او سیمې لپاره تر ټولو غوره نظام سیکولریستي نظام دی.» ان تر دې چې ادعا یې وکړه ما اخوانیانو ته په سیکولریستی قناعت ورکړ.
کله چې په ۲۰۱۶م د جولای په ۱۵مه د انګلیس مزدورانو هڅه وکړه چې د اردوغان پر ضد کودتا وکړي، خلک د تکبیر په ویلو سره د هغوی پر ضد راووتل او د توحید کلمې په ویلو سره یې په مسجدونو کې اسلامي دریځ ونیو او په لمونځونو یې پیل وکړ، خو اردوغان د خلکو دغه دریځ رد او هغوی یې ډیموکراسۍ ته راوبلل، له سیکولریستي نظام څخه یې ملاتړ او د هغوی د اسلامي کړنلارې مخه یې ونیوله او له خپلو ملاتړو څخه یې وغوښتل چې له جمهوري غوښتونکي (کمالیست) حزب سره یوځای شي او د ډېموکراسۍ لاره غوره کړي، ترڅو دغه کار داسې پیغام وړاندې کړي چې د مصطفی کمال له حزب سره چې د اسلام پر ضد جنګېده یوځای کېدل اسلام ته له راګرځېدلو څخه غوره دی.
نو اردغان د سیکولریستي کفري نظام غوښتونکی دی او د هغو مخلصینو پر ضد جګړه کوي چې د یاد نظام د تغییر او د اسلامي نظام د رامنځته کولو لپاره چې له لوړ تمدن څخه برخمن دی، هڅه کوي، اردوغان د غرب په ځانګړې توګه د امریکا پروژې پلې کوي او یوه ذره هم د هغوی په امر کې تخطي نه کوي. نو د اردغان ظاهر یوې ژورې او دقیقي څېړنې او سیاسي روښانفکرۍ ته اړتیا لري، ترڅو د امت بچیان په سیاسي خنډونو کې ګیر نه شي، د اردوغان موخه سیکولریستي څېرې ته ښکلا ورکول دي او غواړي چې ترکیه اسلامي نړۍ ته تر ټول غوره سیکولریستي بېلګه وي. داسې سیاستونه هغه تمدن ته خطر دی چې د مسلمانانو په عقل او زړه کې ځای لري. په اصل کې باید مسلمانان د داسي کفري سیکولر نظام چې له ژوند څخه د دین د بېلوالي له عقیدې څخه سرچینه اخلي، پر ضد فعالیت وکړي، په خپل ژوند کې اسلام تطبیق او د نبوت پر منهج راشده خلافت رامنځته کړي ، هغه څه چې ریښتینې حللاره ده او امت له ډوبېدلو څخه ژغوري.
له الرایه جریدې څخه اخیستل شوې
لیکوال: استاد محمود ابوالفاتح
ژباړن: فیاض
(ژباړه)
پر ذلیلو تباهیو سربېره چې نژدې ده اسلامي نړۍ ونیسي، مسلمانان په رښتیا هم پر خلافت مین دي. نن ورځ د مسلمانانو سترګې د بدلون د هغې ورځې په تمه دي، چې پکې مسلمانان په ترکیه، عربي هېوادونو او نورو اسلامي خاورو کې خپل له لاسه ورکړی عملي ابتکار یو ځل بیا تر لاسه کړي. له خپل رب سبحانه وتعالی سره پرته، له هرې بلې اړیکې تېر شي او د اسلام له ستر نظام پرته بل هېڅ نظام ونه مني.
همداراز اسلام عربان له هغې وروسته چې خپلې داخلي چارې یې پر اسلامي احکامو سمبال کړې، د نورو ملتونو په منځ کې له یوه حاشیوي ملت څخه د رهبرۍ لوړو پوړونو ته ورسول، چې د نورو ملتونو په منځ کې یې کوم ځانکړی ارزښت نه درلود او په ډېر لنډ وخت کې یې خپل ځواک هسته ګذاري کړ، چې لا تر اوسه د سیاسي متفکرینو د څېړنې لپاره دلیل دی. اسلام له شاوخوا کفارو سره جګړه پیل کړه او خپل لوی دین یې خپور کړ. قبایلو په جزیرة العرب کې نوي دین ته مخ واړاوه. د حضرت محمد صلی الله علیه وسلم د دولت د لومړۍ لسیزې له پای ته رسېدو وړاندې اسلام خپل اساس ځواکمن کړ او په شاوخوا کې یې له سترو دولتونو سره جګړه پیل کړه.
هغه مهم سوال چې مطرح کېږي او مسلمانان یې په اسانۍ سره ځوابولی شي دا دی، چې که مسلمانان نن ورځ چمتو شي او د ثاني خلافت دولت تاسیس تکرار کړي، ایا د اسلام د لومړي دولت په څېر کېدلی شو؟ نو په ډاډ سره د مسلمانانو ځواب به «هو» وي؛ او د کفري هېوادونو متفکرین هم پر دغې موضوع ښه پوهېږي او سیاستوال یې د اسلام له بیا راتګ څخه سخت په وېره کې دي. له دې وېرېږي چې که اسلام ته دغه بیا راتګ له سترو ځواکمنو هېوادونو لکه ترکیې وي، چې خلک یې هم له عثماني خلافت سره مینه لري او د اسلام د قدرت د بیا راتګ هیلې یې په زړونو کې څپې وهي. په ځانګړې توګه هغه وخت چې استانبول د اسلامي دولت او ټول امت مرکز و.
له دې وېرېږي چې که اسلام ته دغه بیا راتګ د پاکستان او مصر په څېر د ځواکمنو هېوادونو په راتګ سره وي چې ځواکمنې اردو لري او له مدیترانې او سرې بحیرې سره تړلي دي او پکې د نړیوال تجارت د تېرېدو ځای (سویز کانال) موجود دی او دغو وېرو د سترو هېوادونو په ځانګړې توګه د امریکا خوب تښتولی دی.
باید پوه شو چې د خلافت له زلزلې څخه د امریکا او اروپا د وېرې لامل په اسلامي امت کې د سرغړونې حالت دی، ځکه غرب د اسلامي هېوادونو په کوچنیو او لویو مسلو کې په اسانۍ سره هوډ نیولو او هر څه یې پر خپله ولکه کې و؛ خو د دې پېړۍ له پیل سره سم د اسلامي امت په منځ کې د سرغړونو نوې څپې رامنځته شوې.
د دغو څپو لومړنۍ ستره نمونه ۲۰۰۱م کال و؛ کله چې د افغانستان د «طالبانو ډلې» له «القاعدې» څخه بېلوالی رد کړ، چې د سپتمبر پر ۱۱مه تورنه شوې وه او جګړې ته یې لومړیتوب ورکړ، سره له دې چې د افغانستان د اشغال مخه یې ونشوی نیولی، بیا هم تسلیم نه شول او دا د سرغړونې پیل و. ورپسې امریکا په ۲۰۰۳م کال کې عراق اشغال کړ. وروسته له هغې چې امریکا د عراق د اردو د ماتې اعلان وکړ، خپل ځان یې له داسې سخت مقاومت سره ولید، چې د امریکا له اردو څخه یې وېره نه درلوده او هغوی یې د عراق کندو ته وغورځول او نژدې و چې ماتې وخوري. ورپسې په ۲۰۱۱م کال کې د عربي پسرلي خوځښتونو سر راپورته کړ، چې د نظام د ړنګولو شعار یې ورکاوه یعنې هغه نظامونه چې د امریکا او اروپا مزدور دي؛ هغه نظامونه چې تردې کچې بدبویه او خوسا شوي وو چې د له منځه تللو په حال کې وو او د امریکا او اروپا په خبري سازمانونو کې د دغو خوځښتونو تمه نه کېده. دغو هېوادونو د خطر لوی زنګ هغه مهال وواهه چې ویې لیدل ټول د یوې سرغړوونکې چاودنې په هڅه کې دي.
د سوریې انقلاب چې په ۲۰۱۱م کال کې پیل شو ځانګړی حالت درلود؛ ځکه د راشده خلافت د تاسیس غږ یې د نظامونو د ړنګېدو ترڅنګ زیات کړ او د خلافت غوښتنې غږ ډېر تود و. په همدې دلیل یې پر وړانډې امریکا له ټول ځواک څخه کار واخیست او د هغوی د ځپلو لپاره یې له ایران، روسیې او نورو څخه ګټه واخیسته او داسې یې وښوده چې د سوریې د نظام او ملګرو پر وړاندې یې عمل کوي. د امریکا دا سیاست د خطر د کنټرول لپاره اړین بلل کېده، له دې پرته حالت د ناورین لور ته تلو، غوغا پورته کېده او د کار واګی یې د هغه او د هغه د ملاتړو له لاسه وتلو. په لنډه کې باید ووایو چې د سوریې انقلاب د نبوت پر منهج د خلافت د زلزلې په واسطه امریکا ولړزوله او د عمل په ډګر کې دوې مسلې ثابتې شوې.
لمړی) ترکیې له امریکا سره په پراخه توګه د سوریې د انقلاب په ځپلو کې مرسته وکړه. د ترکیې لپاره لوی فرصت دا دی: واکمن حزب چې په اسلامي حزب پېژندل کېږي او رییس یې اردوغان د «معتدل اسلام» د حرکتونو په خاطر د خلکو له پراخ ملاتړ څخه برخمن دی.
دویم) په موصل کې د دروغجن خلافت اعلان. په ترکیه کې د دغو دوو مسلو په اساس د «عثماني ترکیه» تر نامه لاندې نوې نظریه رامنځته شوه، چې ښايي په اسلامي نړۍ کې د سرغړونې د له منځه وړلو لپاره د خلاصون لاره وي. د CNN عربي شبکې د ۲۰۱۴م د جولای په ۱۲مه د امریکا د نظریې د زیات ټینګار لپاره وویل: «کارپوهانو د کلونو په اوږدو کې وړاندوینه کړې وه، چې ځینې عواملو په تاریخ پورې تړاو درلود او ځینې نور عوامل په مهمو او تازه نیول شوو تصمیمونو پورې تړلي دي او ښایي نور هم اور ته لمن ووهي. د «اتلانتیک شورا» متفکرینو خبرداری ورکړ، چې د پراخ مساحت خلافت جوړونې پر اساس لیدلوری به په عربي سیمه کې شته ناخوالې رهبري کړي.»
امریکایي کارپوهانو په ۲۰۱۶م کې د امریکا پر وړاندې د دوو سترو جګړو د پیلېدو خبر ورکړی و، چې یوه یې په اسلامي سیمه او بله یې په چین کې اټکل شوې وه. معنا یې دا ده چې امریکا د خپل نړیوال نفوذ د ساتلو لپاره په ټول جدیت سره په دې فکر کوي، چې ښایي د خلافت راتګ د تمې خلاف وي او کیدی شي د خلافت د سترې زلزلې شاهدان وو. په همدې دلیل هغې ته تیاری نیسي.
د دې لپاره چې بحث ښه روښانه شي، اړتیا ده د حکومت واقعیت، د اردوغان اړیکې او د هغو ډلو د جذبولو حقیقت وڅېړو، چې د «معتدل اسلام» په نامه په استانبول او انقره کې پېژندل کېږي. ورپسې به عثماني ترکیې ته د راګرځېدو په اړه د امریکا جدي لیدلوری او هغه اسانتیاوې وڅېړو چې امریکا یې عثماني ترکیې ته برابروي؛ له عثمانیانو سره د خپلو اړیکو د اثبات له هغه چلند څخه وروسته چې اردوغان یې په راس کې دی او له پورتنیو ټولو حالاتو څخه به د دغه خطرناک فکر په جدیت رڼا واچوو، چې هسې نه مسلمانان په لویه سیاسی کنده کې ولویږي.
د ترکیې د حکومت واقعیت
د ترکیې د حکومت په اړه باید ووایو چې په پوره توګه سیکولر دی. هغه سیکولر نظام چې بنسټ یې مصطفی کمال د خلافت پر سینه کېښود او تر اوسه په ترکیه کې واکمن دی.
د حکومت ظاهري بڼه هغه که ریاستي وي، لکه د اردوغان په غوښتنه چې په ۲۰۱۷م کې د هغه لپاره ټولپوښتنه وشوه او که پارلماني وي چې مشري یې لومړی وزیر پر غاړه لري، دواړه له پانګوال نظام څخه اخیستل شوي دي، چې زموږ له ستر دین اسلام سره یې هېڅ اړیکه نه لري او د حکومتي بڼې له مخې یو غیر اسلامي نظام دی.
د داخلي سیاست په برخه کې چې کوم سیاست تعقیبوي، هغه هم پانګوال سیاست دی نه اسلامي. ننني قوانین یې وضعي دي چې د پارلمان لخوا تصویبېږي او په استثنایي ډول له ځینو شخصي قوانینو پرته نور قوانین یې اسلامي نه دي. حتا له دوو نه زیاتو ښځو سره د واده کولو مسله، چې اسلام مباح بللې د ترکیې د قوانینو پر اساس حرامه ده او هم یې مسلمانې ښځې ته له یوه کافر سره د واده کولو اجازه ورکړې. قضایي احکام یې هم وضعي دي او په شریعت کې هېڅ ځای نه لري.
سره له دې، د عدالت او پراختیا (د اردوغان) واکمن حزب چې د اسلامي حزب په نامه یادیږي، نه یوازې په عمل کې یې وضعي قوانین بدل نه کړل، بلکې د هغو د بدلولو لپاره یې هېڅ ډول هڅه هم نه ده کړې. ځينې ډلې چې په اسلامي نامه پېژندل کېږي، د شرعي احکامو د پلي کولو په بحث کې یې د «تدریج» فکر طرحه وړاندې کړې ده او د «تدریج» تر ټولو ساده مفهوم د شریعت له لیدلوري پرته په دې معنا دی: هغه هېواد چې فکري بڼه یې د اسلام یوه برخه پلې کوي او بله برخه یې ځنډوي او هر کال د اسلامي احکامو ځينې برخې د پلي کولو لپاره زیاتوي او دا له تدریج څخه تر ټولو ساده مفهوم دی. د ترکیې ولسمشر اردوغان او اسلامي حزب یې د شخصي مسایلو له کمې برخې پرته هېڅ ډول شرعي احکام نه پلي کوي او کوم چې پلي کېږي دا له اردوغان څخه وړاندې هم پلي کېدل.
له ۲۰۰۲م را په دې خوا د اردوغان له واک سره سره په هغه هېواد کې د شرعي احکامو د پلي کولو په فهرست کې څه زیات شوي نه دي. ولسمشر اردوغان «د اسلام تدریجي پلي کېدل» هېڅ نه دي مطرح کړي او نه یې په اړه څه ویلي او نه یې هېڅ طرحه د شرعي احکامو د پلي کولو لپار په خپلو ټاکنیزو پروګرامونو کې وړاندې کړې. دی په ښکاره سیکولر دی او پر خپلې سیکولرۍ هم نه شرمیږي او حتا د مصر اخوان المسلمین یې هم سیکولریزم ته رابللي دي. «د ترکیې لومړي وزیر رجب طیب اردوغان مصریان د سیکولر هېواد د تاسیسولو لپاره هڅولي دي او ټینګار یې کاوه چې سیکولر دولت د بې دینه دولت په معنا نه دی. ده له مصري "Dream" تلویزیون سره د خپلې مرکې پر مهال د داسې اساسي قانون تصویب ته را وبلل چې سیکولري اصول پکي په پام کې نیول شوي وي او ترکیه یې د سیکولر دولت یوه غوره نمونه وبلله او دې ته یې اشاره وکړه چې دی سره له دې چې د یوه سیکولر دولت لومړی وزیر دی، بیا هم یو مسلمان دی.» (سرچینه: د المان DWAخبري سرویس، ۲۰۱۱م، د سپتمبر ۱۳مه)
حتا اردوغان او حزب یې هوډ لري، چې د شرعي احکامو پر وړاندې مبارزه وکړي. «د ترکیې واکمن (عدالت او پراختیا) حزب هوډ کړی چې دوه استازي د «ریزه» ښار ته چې د سرې بحیرې تر څنګ پروت دی، د واکمن حزب غړي او د دغه ښار له شاروال «خلیل باکرجي» سره د رسمي څېړنو لپاره ولېږي. نوموړي په خپلو خبرو کې چې رسنیو ته یې کړې وې، د څو ښځو کولو غوښتنه کړې وه؛ دا په داسې حال کې ده چې د ښځو زیاتوالی په ترکیه کې د دغه هېواد د اساسي قانون خلاف کار دی.» (سرچینه: د مصر دوت، ۲۰۱۴، د نومبر ۱۴مه)
پر پورتنیو مسایلو سربېره، د ملتپالنې لیدلوری د ترکیې له واکمن نظام څخه یوه نه بېلېدونکې برخه ده. د ترکیې په هېواد کې کردان او عربان د لږکیو له ډلې څخه دي، له دوی سره په دولتي چوکیو کې توپیري چلند کېږي او دولت هم د قومپالنې خپل عادت چې له اسلام سره په ټکر کې دی، نه پټوي.ګواکې حضرت محمد صلی الله علیه وسلم په دې اړه څه نه دي فرمایلي:
«دَعُوهَا فَإِنَّهَا مُنْتِنَةٌ»
ژباړه: پرې ایږدئ، چې بد بوی کوي.
اسلام هر ډول ملتپالنه چې د اسلامي واحد امت د ټوټه کېدو لامل کېږي رد کړې او رټلې ده. خو د ترکیې بهرنی سیاست په غوڅ ډول د اسلام پر اساساتو ولاړ نه دی او په خپل بهرني سیاست کې هېڅ ډول کړنه چې د اسلامي دعوت لامل کېږي، نه تعقیبوي. که په امریکا کې د جومات جوړولو او یا په غرب کې د اسلامی مرکز افتتاح ځینې خلک حیران کړي، باید وویل شي چې دغه کار یوازې ترکیه نه کوي، بلکې د خلیج او مصر د دولتونو په څېر پر اسلامي نړۍ ټول واکمن نظامونه دغه ډول کړنې کوي. په بهر کې لږکي مسلمانان خپل جوماتونه د اسلامي هېوادونو په ملاتړ یا نه ملاتړ سره جوړوي.
ترکیه په خپل بهرني سیاست کې له مسلمانانو سره د مسلمانتوب په خاطر مرسته نه کوي؛ لکه څنګه چې خپلې دیپلوماتیکي اړیکې او نظامي مرستې له یهودي دولت سره ټینګوي، سره له دې چې د فلسطین د خلکو پر وړاندې هره ورځ جنایتونه کوي؛ دا په داسې حال کې ده چې له فلسطینیانو څخه تل د ملاتړ خبرې کوي. سره له دې یې له دغه هېواد سره ملاتړ د اروپایي هېوادونو په پرتله ډېر کم دی او همدغه لږ ملاتړ هم د غرب د ستراتیژۍ په پام کې نیولو او له یهودي رژیم سره د سولې لپاره کوي.
بشار په سوریه کې زرګونه کسان ووژل. امریکا او اروپايي متحدینو له لرې لارې مداخله وکړه او روسیې هم له لرې فاصلې څخه مداخله وکړه؛ خو ترکیې له څو کلونو وروسته مداخله وکړه، چې د مجرم بشار په ګټه پای ته ورسېده. ترکیې پر خپلو ملاتړو ډلو فشار راوړ چې له بشار سره په انقره، استانه او ژینو کې خبرې وکړي او هغوی له بشار سره د جګړې له ډګره نورو ډګرونو ته لېږي؛ لکه له داعش سره «د فرات سپر» جګړه او له کردي تنظیمونو سره «د زیتون برخې» جګړه. د ترکیې ټولې مداخلې د انقلاب کوونکو پر هغې پاتې شوې مخلصې ډلې د بشار د بریالیتوب لامل شوې دي.
د روهینګیا د ناورین پر مهال چې نړۍ یې وژړوله، ترکیې له روهینګیا سره د مرستې تر نامه لاندې د میانمار له وحشي اردو سره مرسته وکړه. د روهینګیا له مسلمانانو څخه په ملاتړ سره د ځینو اروپایي هېوادونو غږ له ترکیې څخه په لوړه کچه واورېدل شو.
نو ښکاري چې ترکیه په حکومتي بڼه او خپل داخلي او بهرني سیاست کې سیکولر هېواد دی او د دې ترڅنګ چې شریعت «تدریجی» فکري طریقه رد کړې، بیا هم په ترکیه کې هېڅ شرعي کړنلاره نه لیدل کېږي، چې موږ د «تدریجي» فکر راتګ ته په تمه و، او دا چې چارې تر دې حده روښانې دي. نو که څوک هڅه کوي چې نور خلک د اردوغان په مشرۍ د ترکیې په اسلام والي سره غولوي، په اصل کې یې ځان غولولی دی؛ ځکه دغه هېواد د اسلامي نړۍ د نورو هېوادونو په څېر دی او اسلامي دعوتګران نیسي او زندانونو ته یې لېږي. د ترکیې دولت د اسلام پلي کولو ته د خلکو د رابللو زغم نه لري او دعوتګران د غرب په څېر د «تند لارۍ» او «تروریزم» په تور زنداني کوي.
د ترکیې د ولسمشر اردوغان تکیه
د اردوغان د بهرني سیاست په تړاو پوهېدل ژور فکر ته اړتیا نه لري، ځکه ترکیه له یوه لوري له اردوغان وړاندې او د اردوغان په شتون کې د «ناټو» غړی هېواد دی. یعنې هغه هېواد چې په رسمي ډول د امریکا تر مستقیم نظامي واک لاندې دی او په دغه هېواد کې د ناټو یوه لویه اډه (انجرلیک) شته او له همدې اډې څخه په سوریه او عراق کې د مسلمانانو د ځپلو لپاره امریکایي هلیکپترې الوتنې کوي. بل خوا ترکیه وایي چې اروپایي هېواد دی او له کلونو کلونو راهیسې له اروپايي اتحادیې سره د یو ځای کېدو په موخه د اروپایي اتحادیې د شرطونو د پوره کولو هڅه کوي. اروپایي هېوادونو د ترکیې غړیتوب د دې لپاره چې ډېری اوسېدونکي یې مسلمانان دي ونه مانه، خو ترکیه بیا هم له دغې اتحادیې سره پر یو ځای کېدو ټینګار کوي. په دې اساس د ترکیې هېواد غربي میل لري او په دې تګلاره کې ولسمشر اردوغان هېڅ بدلون نه دی راوستی.
خو له اسلامي هېوادونو سره یې د اړیکو پراخوالی په اروپایي اتحادیه کې د غړیتوب د نه منلو پر وړاندې د غبرګون له مخې و او له بلې خوا دغه اړیکې له وضعي نظامونو سره د بشري نظام په اډانه کې شته او د اوسني حالت د بدلون لپاره یې هېڅ ډول هڅه نه ده کړې. دا موضوع په هغې کچه ښکاره ده، چې ډېرو دلایلو ته اړتیا نه لري.
خو سیاسیون چې د هېوادونو سیاست په دقت څاري، په اسانه توګه به له امریکا سره د ترکیې اړیکه ومومي. همدا امریکا وه چې اردوغان او حزب ته یې پر ترکیه د واکمنېدو لپاره سیاسي وسایل او مالي او داسې نورې اسانتیاوې برابرې کړې او امریکا غواړي د ترکیې په فوځ کې اروپا ته ژمن جنرالان ګوښه کړي او دا مسله ګولن ته اړوند ننداره کې د ۲۰۱۶م کال په بې پایله انقلاب او په ځينو چارو کې د امریکا د لاسوهنې په نندارې سره پلې شوه.
د سوریې پېښې د ترکیې او امریکا پر اړیکو تر ټولو ښه څرګند مثال دي. د ترکیې او امریکا استخباراتو په ښکاره توګه یو ځای د سوریې د انقلاب د انحرافولو لپاره د سوریې له پاشل شوې اردو څخه د وسلوالو مخالفینو لکه «اعلی پوځ» او «د وسلوالو ځواکونو لوړ رتبه قوماندانۍ» له جوړولو هرکلی وکړ؛ ځکه چې د سوریې د انقلاب او د نظامي ډلو مسیر چې د نظام ړنګېدل او د اسلامي دولت جوړېدل و، بدل کړي. امریکا او ترکیې په مساوي او ښکاره توګه له یو بل سره کار کاوه. همدارنګه د سوریې د مخالفینو غونډې چې په استانبول او انقره کې جوړېدلې، د امریکا سفیر «فورد» په سوریه کې ترې خبر و.
کله چې د ټرمپ دولت کاري ډګر ته راغی، نو هوډ یې وکړ چې د سوریې په اړه له روسیې سره له خبرو کولو ګوښه شي، ترکیه یې په استانه کې د خبرو کولو لپاره د خپل ځایناستي په توګه وګومارله او د هغه خوب (په سوریه کې اوربند، د هغو سیمو ټاکل چې کړکېچ په کې لږ دی او د تضمین کوونکو هېوادونو فکر) یې په حقیقت بدل کړ. ترکیه یو له هغو هېوادونو څخه و چې د اوربند ضمانت یې وکړ؛ خو د بشار نظام او روسیې اوربند عملي نه کړ او ترکیه هم ونه توانېده چې کار وکړي او د امریکا په څېر چې د امنیت په شورا کې اندېښنه څرګندوي، ترکیې هم یوازې اندېښنه څرګنده کړه او د سوریې مجرم نظام، لویدیځه غوطه، شیفونیه، ختیځه غوطه او له هغې وړاندې یې ادلب په خپله ولکه کې راوست. دا ټولې هغه سیمې وې چې کړکېچ پکې لږ و، چې ترکیې یې ضمانت کړی و. د ترکیې سیاست په دې اړه ټولیز ډول د امریکا د سیاست په څېر و چې «پرېږدي نظام پرمختګ وکړي» او په دې ترتیب د ترکیې ولسمشر اردوغان په مخلصانه ډول امریکا ته ژمن دی او بهرنی سیاست یې په پوره توګه له امریکا سره همغږی دی.
ترکیې ته «د منځلاري اسلام» د ډلو جذب
د ترکیې کړنې د منځلارو اسلامي ډلو په جذبولو کې په پراخه کچه څرګندې دي او ترکیه لوی «سني مېشت» هېواد دی، چې له غربي سیاست «بې اتفاقي واچوه او حکومت وکړه» سره سم سني اسلامي ډلې جذبولی شي؛ لکه څنګه چې ایران هم کولی شي شیعه اسلامي ډلې جذب کړي او د ترکیې واکمن حزب د «اسلامي حزب» په نامه پېژندل کېږي، چې دا پخپله د جلب و جذب کړنه اسانوي. له همدې امله په ترکیه کې عربي ډلې چې د «منځلاري اسلام» په نامه یادیږي پرمختګ کړی دی.
استانبول د اخوان المسلمین لپاره قبله ګرځېدلی، په ځانګړې توګه هغه کسان چې د «سیسي» د نظام له لاسه، چې په ۲۰۱۳م کال کې یې د ولسمشر «مرسي» پر وړاندې انقلاب وکړ، ترکیې ته وتښتېدل. له همدې امله په ترکیه کې په کنفرانسونو، تحصیلي بورسونو او له منځلارو اسلامي حزبونو څخه ملاتړ کېږي. ته به وایې اردوغان له هغې وروسته نوی سیاست پر مخ بیایي، چې له ده وړاندې حکامو د مصطفی کمال له تورې دورې وروسته پر مخ نه بېولو او په همدغه ملاتړ او اسانتیا یې د عربي ډلو په منځ کې چې په منځلاري اسلام مشهورې دي، د خلکو زړه لاسته راوړی دی. اردوغان د «اسلام د ستر رهبر» په نامه یادیږي او د تونس د نهضت د حزب رییس «راشد غنوشي» هم دی په همدغه نامه وستایه؛ حتا «قرضاوي» دی د «سلطان» په نامه یاد کړ او ترکیه د حماس زیات شمېر مشرانو ته، چې لارې پرې تنګې شوې، پناه ځای شوی دی؛ په ځانګړې توګه له هغې وروسته چې سعودي او مصر پر قطر بندیزونه ولګول او قطر د دوی د وتلو غوښتنه وکړه.
په دقت موندلی شو، ټول هغه هېوادونه چې د سیمه ییز ځواک لرونکي دي، هڅه کوي چې د خپل لوري د کمزورو هېوادونو په داخلي وضعیت کې اغېزمن وي او دا حالت د حزبونو، مخالفینو او وسلوالو ډلو له لارې په نازک حالت کې امکان لري. که د سترو هېوادونو اغېز پر کوچنیو هېوادونو ډېر وي، د کوچنیو هېوادونو اغېز به هم د سترو هېوادونو د اغېزې پر اساس په همسایه هېوادونو کې پر حزبونو او ډلو لوی وي. ترکیه او ورپسې امریکا که په پټه توګه هم وي، غواړي دغه ډلې خپل لوري ته کش کړي او ترکیه د امریکا د سیاستونو پر وړاندې خنډ نه ده؛ بلکې هیله منده ده چې له دغو احزابو څخه ځينې یې د خپلو یو شمېر سیاستونو ښکار کړي؛ مثلا د مالي او سیاسي ملاتړ، د رسنیزو منبرونو د تیارولو، د اسانتیاوو په وړاندې کولو سره لکه د هغو رهبرانو لپاره چې د خپلو هېوادونو لخوا ایستل شوي دي د پناه ځای او امنیت په تیارولو سره لاندې موخو ته رسیږي.
۱ـ په فلسطین کې امریکا غواړي د قطر د اغېزې په پرتله ترکیه د «حماس» پر ډله اغېزمنه وي، څو پرې نږدي چې قطر او له هغې وروسته اروپا د فلسطین د قضیې په حل کې د امریکا د پروژو خنډ شي او ترکیه د مالي ملاتړ او نورو اسانتیاوو په مرسته د اغوا کولو له لارې دغې موخې ته رسېدلی شي.
۲ـ ترکیه په سوریه کې په مالي ملاتړ او همدارنګه د «اسلامي منځلاريتوب» په شهرت سره بریالۍ شوه چې د سوریې یو زیات شمېر ډلې چې د «منځلاري اسلام» بهیر ته مایلې وې، په استانه کې د روسیې او نظام تر منځ خبرو ته کېنوي او یو داسې غلط فکر رامنځته کړي چې ترکیې د هغو ډلو ضمانت کړی او ورسره ده. د دې پر ځای چې هغه ډلې له مجرم نظام سره وجنګیږي او هغه ړنګ کړي، هغوی یې داسې جګړو ته کش کړې، چې د اسلام د لیدلوري پر اساس حرامې دي؛ مثلا له کردانو سره جګړه، چې دا د سوریې د نظام د بیا ژوندي کېدو له رازونو څخه دی چې امریکا د ترکیې په واسطه مخته یووړ.
په مصر کې د ۲۰۱۳م له انقلاب وروسته د اخوان المسلمین یو زیات شمېر مشرانو په ددې دلیل چې په ترکیه کې واکمن حزب په اصطلاح اسلامي دی، ترکیې ته پناه یوړه او دغه کړنه د امریکا د سیاست لپاره بریالیتوب و؛ ځکه غوښتل یې چې باید پر «مرسي» باندې له انقلاب وروسته د اخوان المسلمین حرکتونه یې تر څارنې لاندې وي او د «سیسي» د نظام پر وړاندې د هر ډول خطر خنډ وګرځي؛ ځکه کله چې حرکتونه تر نظر لاندې وي، مقابل لوری په هغه کې مداخله کولی شي او کولی شي هغه ناکام کړي. همدارنګه امریکا نه غواړي چې قطر دې د اخوان المسلمین پر حرکتونو باندې یوازنی اغېزمن هېواد وي.
خو د عربي مغرب هېوادنه، د «منځلاري اسلام» ډلې لکه د تونس «نهضة» او د «مغرب عدالت» او نور د اردوغان سترو بریالیتوبونو ته حیران شول او غواړي دغه تجربه په خپله حکومتولۍ کې هم وکړي؛ خپلې اړیکې یې له ترکیې سره قوي کړې او پر دې اساس ترکیه چې تر شا یې امریکا ده، د نورو وسایلو ترڅنګ غواړي په عربي مغرب کې اغېزمنه وي او د انګلیس او فرانسې د نفوذ پر ځای امریکایي نفوذ ته هڅه وکړي.
دغه لوبه خطرناکه ده، چې د «منځلاري اسلام» ډلې خپل ځانونه د نړیوالو او سیمه ییزو جګړو په میدانونو کې دننه کړي چې له خپل دین او مبدا سره یې هېڅ اړیکه نه لري؛ لکه «سیکولري» ډلې چې اور زیاتوي او امت ته هېڅ ګټه نه لري.
اصل دا دی چې له شرعي لیدلوري د سیکولر نظام بدلون پر بل سیکولر نظام باندې بدلون نه بلل کېږي؛ خو په نړیوالو جګړو کې ډېر مهم دي، په ځانګړې توګه دا چې امریکا غواړي د انګلیس او فرانسې پلویان په هره ممکنه بڼه چې وي څه د ټاکنو له لارې او څه د وسلوالو کړنو له لارې ګوښه کړي.
ترکیه «اسلام غوښتونکي» مخالفین له ډېرو نورو هېوادونو څخه جذبوي؛ او هر کله یې اعلانوي. لکه څنګه یې چې د موصل د جګړې پر مهال، چې «د اهل سنت» مرکز دی اعلان وکړ او دا په سیمه کې د امریکا د مذهبي وېش د طرحې اډانه ده.
د «عثماني ترکیې» د طرحې جدیت او امریکایي اسانتیاوې
له مصطفی کمال اتاترک څخه وروسته ترکیه سیکولریستي هېواد شو او له عثماني دولت سره یې هر ډول اړیکه پرې کړه. په دې وروستیو څو کلونو کې ولیدل شول چې اردوغان د ترکیې دغه سیاست شکمن کړی او ځینې وخت داسې ښکاري ته به وایې چې د دغه سیاست د له منځه وړلو هڅه کوي. د اردوغان دغه ډول هڅې په ترکیه کې د «راست کمالي» له خوځښتونو سره په ټکر کې دي او دغو خوځښتونو پرې ستر واک موندلی. همدغو خوځښتونو د وخت د ولسمشر «عبدالله ګل» د ښځې پر حجاب نیوکه وکړه او په دغه نظر وو، چې د ترکیې «لومړۍ مېرمن» د خپل سر په پټولو سره چې اسلامي ارزښت دی، د هېواد سیکولریزم کمزوری کړی؛ خو په څو وروستیو کلونو کې اردوغان له ډېر جرأت څخه کار اخیستی او په ترکیه کې یې د عثماني دولت مظاهر مخکې له مخکې څرګند کړي دي. مثلا د اردوغان د ساتونکو جامې د عثماني میراث د را ژوندي کولو په بڼه دي او په همدې اړه اناتولي آژانس د ۲۰۱۸م د فبرورۍ په ۱۰مه وویل: «شنبې د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان د هغې ډلې پر دښمنۍ نیوکه وکړه، چې د سلطان عبدالحمید له بریالیتوبونو څخه ډک تاریخ پر وړاندې یې کوله او هم د توپیري چلند د رامنځته کوونکي تاریخ د تدریسولو پر وړاندې یې خبر ورکړ.» دې ته یې اشاره وکړه چې یو شمېر کسان هڅه کوي د ترکیې د پیل تاریخ باید ۱۹۲۳م (د جمهوري ترکیې د تاسیس تاریخ) وي، ویې ویل: «یوه ډله په پوره توګه هڅه کوي چې موږ له خپلو اصلي ارزښتونو څخه بېل کړي.» ده زیاته کړه: «همدارنګه ځینې کسان د ترکیې د خلق جمهوري غوښتونکي حزب مشر «کمال قلیچ دار اوغلو» په نسب پورې تړلي دي، چې د جمهوري ترکیې د وفادارۍ لپاره یې خپل معیار ټاکلی دی او هغه مو له نیکونو سره کینه کول دي. د دغو کسانو په اند جمهوري ترکیه نوې رامنځته شوې او له سلجوقیانو او عثمانیانو څخه چې شپږ پېړۍ یې نړیوال نظم په واک کې و، استازيتوب نه کوي.
پورتنیو مسایلو د ترکیې داخلي حالت بیانولو؛ خو پر هغو اسانتیاوو چې امریکا یې د «عثماني» ترکیې د نومولو لپاره تیاروي، له لاندې مسایلو څخه درک کولی شو.
امریکا ترکیې ته په بهر کې د نظامي اډو د جوړلو لپاره ډېرې اسانتیاوې برابرې کړې دي، څو ترکیه د یو لوی هېواد په توګه وپېژندل شي او دا مسله هغه مهال پیل شوه چې ترکیې په ۲۰۱۴م کال کې خپل ځواکونه د «پیش مرګه» د زده کړې لپاره په عراق کې د «بعشیقه» فوځي اډې ته ولېږل. ترکیې خپله اردو پر قطر باندې له بندیزونو وروسته په دغه هېواد کې د ترکیې نوې اډې ته ولېږله او د پام وړ مسله دا ده چې ترکیې خپله اردو په ۲۰۱۷م کال په قطر کې د «عدید» اډې ته ولېږله، چې دغه لویه اډه د امریکا وه او د امریکا له موافقې پرته د ترکیې د اردو داخلېدل په اصل کې نا ممکن وو.
امریکا د ۲۰۱۲م کال له خپلې ستراتیژۍ سره سم، د چین شاوخوا ته د خپلې اردو یو پر درېیمې برخې د لېږد پروګرام په پام کې لري او غواړي د خپلو نظامي اډو یو شمېر یا ځینې برخې؛ لکه په قطر کې د «عدید» اډه ځینو نورو هېوادونو ته چې پرې باور لري؛ لکه ترکیې ته وسپاري او په سومالیا کې د ترکیې نظامي اډه هم د همدغې جارې لپاره په پام کې ده.
کوچني هېوادونه له خپل قلمرو څخه بهر کومه نظامي اډه نه لري او په بهر کې د نظامي اډې درلودل د لویوالي نښه ده. بدبویه سیاسی فکر به وي، چې که وانګېرل شي ترکیه لوی هېواد دی؛ ځکه ترکیه د خپلو نژدې او اساسي ستونزو د حل توان نه لري. مثال یې د امریکا لخوا د خپلو ګټو د ساتلو لپاره د سوریې د کردانو وسلوال کول دي، چې ترکیه د هغې د مخنیوي توان نه لري او په خپل همسایه هېواد (سوریه) کې هم د فعالې مداخلې توان نه لري؛ لکه څنګه چې ایران، روسیې او له امریکا سره د نړیوال ایتلاف هېوادونو دغه کار وړکړ. که د خپلو نژدې او اساسي ستونزو د حل توان ونه لري، نو دا توان هېڅ نه لري چې خپل مسایل په قطر، خلیج هېوادونو او سومالیا کې وساتي. د دغه هېواد نظامي اډې یوازې امریکا ته د خدمت جوګه بللی شو.
د ترکیې ولسمشر اردوغان په ۲۰۱۷م کال د دسمبر په ۲۴مه د سوډان له «سواکن» جزیرې څخه لیدنه وکړه او هلته یې د عثماني میراث د راژوندي کولو د پروژې په اړه خبرې وکړې: «دغه جزیره په سرې بحیره کې د عثمانیانو د بحري ځواک مرکز و.» خبرونه ښيي چې د «سواکن» له پرېکړه لیک سره سم یې ځينې وسایل په پټه د ترکیې نظامي اډې ته سپارلي دي. د سوډان ولسمشر «بشیر» له اردوغان سره په لیدنه کې وویل: «زه په اردوغان کې د عثماني دولت نښې وینم.» یعنې اردوغان د امریکا د تابع هېوادونو لکه سوډان پر شاوخوا راتاویږي، چې په ترکیه کې د «نوي عثماني» تصویر جوړ کړي او دا لویې اسانتیاوې دي چې تیارول یې د امریکا له مرستې پرته امکان نه لري.
که څوک فکر کوي چې د عربو چارواکي په خپل هوډ او اختیار سره د ترکیې له نظامي اډو څخه هرکلی کوي، دا یو خوب دی؛ ځکه ټول د خپلو بادارانو سیاستونه تعقیبوي او «بشیر» هم د امریکا له سیاست څخه پیروي کوي. نو د اردوغان لپاره د بشیر اسانتیاوې په اصل کې د امریکا سیاست دی چې غواړي ترکیه لویه وښيي.
اردوغان له «چاد» څخه د لیدنې پر مهال وویل: «د دواړو هېوادونو تر منځ اړیکې شپاړسمې پېړۍ ته ورګرځي، هغه وخت چې عثماني دولت په سیمه کې خپل نفوذ پراخ کړی و.» د چاد ولسمشر «ادریس دبي» د اردوغان د خبرو په تړاو وویل: «ترکیه لوی هېواد و او زرین تاریخ لري، د نړۍ په کچه پېژندل شوی او مشهور هېواد دی. ترکیه یو مهم هېواد دی او د تاریخ په اوږدو کې یې د اسلامي ټولنې لپاره مهم رول لوبولی دی.» (سرچینه: اناتولي خبري سرویس، د ۲۰۱۷م، دسمبر) دغه مسله د ترکیې نوی چلند د «عثماني ترکیې» په بڼه څرګندوي، چې د اردوغان د حکومت په لومړیو کلونو کې نه تر سترګو کېده، خو په دې وروستیو کلونو کې لیدل کېږي.
د «عثماني ترکیې» په فکر او طرحه کې د امریکا د جدیت په اړه باید ووایو، چې موږ درک کړې چې د امریکا اندېښنه د خلافت له زلزلې څخه یوه رښتینې اندېښنه ده او د دغو اندېښنو د له منځه وړلو لپاره یې داسې سیاستونه چې مسوولین یې عملي کوي روان کړي او دغه اندېښنې هغه فکرونه نه دي چې یوازې د امریکا له څېړنیزو مرکزونو او فکري بانکونو څخه راپورته شوي وي. امریکا د بغدادي له خپل سري خلافت څخه په موصل کې هغه مهال ګټه واخیسته چې په سوریه کې د خلافت غوښتنې اواز ټول ځایونه نیولي وو او د بغدادي خلافت چې د وینو له بهولو، له بندي ښځو څخه د ګټې له اخیستنې او د قبرونو له وېجاړولو سره مل و، یو سرخوږی رامنځته کړ او په دې اساس یې له لوی خلافت څخه منفي تصویر وړاندې کړ. دغه قضیه او له بل لوري د امریکا سیاستونه او په ټوله کې د غرب د « منځلاري اسلام» تر سرلیک لاندې حکومتي خوځښتونه له ناکامۍ سره مخ شول او په تونس کې بې واکه «نهضه حزب» ناکام شو. همداراز په یمن کې نیمه واک حکومت ناکام شو او د غزې تجربه هم چندان د خوښې وړ نه وه. په مصر کې د اخوان تجربه هم له ناکامۍ سره مخ شوه او د ټولو دغو ناکامیو پړه پر امریکا وه. حکومت ته ددغو ډلو رسولو امریکا سره مرسته ونه کړه چې نومولي «تندلارې اسلامي» ډلې تر خپل واک لاندې راولي، چې قدرت ته د «منځلارو ډلو» له رسولو هم موخه همدغه وه. له همدې امله امریکا قدرت ته د منځلارو ډلو له رسولو لاس واخیست.
له درېیمې ناحیې څخه په اسلامي امت کې د سرغړونې حالت داسې لوی شوی چې په ناپتېیلې بڼه یې امریکا په ویره کې اچولې، لکه عربي پسرلی. امریکا لوی دولت دی او بېلابېلې پروژې په مستقیمه یا د خپلو پیروانو په واسطه تجربه کوي، څو خپلې نړوالې ګټې په پوره توګه وساتي. نو د اسلامي نړۍ د سرغړونې د ستونزې د حل لارې لپاره د نوې طرحې په پلټنه او باید پر هغو بدلونونو باندې چې تمه یې نه کېده سترګې پټې نشي، چې د نبوت پر منهج د حقیقي خلافت د سترې زلزلې په واسطه به راشي.
امریکا د بغدادي له خپل سري خلافت څخه په موصل کې ډېره استفاده وکړه. لیرې به نه وي چې امریکا یو ځل بیا د دروغجن خلافت فکر رامنځته کړي. د ترکیې د ولسمشر اردوغان لپاره نن ورځ کافي تګلارې شته چې د ترکیې هېواد، په ۱۹۲۳م کې د عثماني خلافت له ړنګېدو مخکې؛ مقام ته ورسوي او همدارنګه په هغو اسانتیاوو سره چې امریکا د ترکیې لپاره په سوډان او خپلو نورو تابع هېوادونو کې تیارې کړې دي، د امریکا دغه پلان نور هم د تیارېدلو په حال کې دی او ولسمشر اردوغان د هغه د پلي کېدو د لومړیو پړاوونو لپاره هڅه کوي. هغه څه چې دغه کړنې ته اشاره کوي هغه له اروپايي هېوادونو سره د ترکیې ښکېلتیا ده او ښکاري د اسلامي دولت له موقف څخه خبرې وکړي؛ ځکه اردوغان د عادت خلاف المان او هالنډ د «نازیانو پاتې شوني» یاد کړل او ښکاري چې هغوی ته یې شا کړې ده.
لنډه دا چې له حکمت څخه به لرې وي چې له ټولو شواهدو څخه، چې په ترکیه کې د امریکا ډېره خطرناکه طرحه (دروغجن خلافت) بیانوي، سترګې پټې شي. د دغه کار موخه دا ده چې د هر واقعي خلافت دولت پر وړاندې چې اعلان به یې نړۍ ولړزوي، ودریږي او د داسې دروغجن خلافت پروژې به مسلمانان پرېشانه کړي؛ په ځانګړې توګه د هغو خلکو پیروان چې د «منځلاري» خوځښت په نامه پېژندل کېږي یا هغه کسان چې مشران یې پر اردوغان د باور کولو لپاره کار کوي. یو شمېر سره له دې چې د اردوغان اړیکي له یهودي دولت سره پټې نه دی، بیا هم «سلطان» بولي.
د دا ډول پروژو پلي کول په څو میاشتو کې امکان نه لري او په داخل کې له «کمالي» حزبونه سره او په بهر کې ډېرو لومړیتوبونو ته اړتیا لري. خو هغه مهمه غوښتنه چې له مخلصینو، هغو کسانو چې د شرعي دلایلو پر اساس یې یووالی د اسلام د سپېڅلې رسۍ په لور بښلی او هغو کسانو څخه، چې عملونه یې یوازې د الله سبحانه وتعالی لپاره کوي، دا ده چې د نبوت پر منهج د اسلام د لوی دولت دویم راشده خلافت د تاسیس لپاره کلک ګامونه واخلي. هغه دولت چې دوستي یې له پروردګار سره ده او احکام یې د خپل ثابت دین احکام وي. امریکا او غرب به ولړزوي او په چټکۍ سره به یې له اسلامي خاورو څخه واک او نظامي اډې ورټولې کړي او لکه څنګه چې نجاست له جامو څخه لرې کېږي همداسې به د غرب مزدوران له اسلامي امت څخه پاک کړي. د ستر اسلام احکام به پلي کړي او خلک به یو بل ته د هغه د راتګ مبارکي وایي، له ځمکې به برکت نازل شي او د ننني امت کار به سم کړي، لکه څنګه یې چې په تېر کې سم کړی و. د امت پاشل شوی ځواک به راټول کړي او د الله سبحانه وتعالی او زموږ دښمن به په وېره کې واچوي او لرې نه ده چې ورته وبه رسېږو. د هر میعادي(ژمنه شوي) امر د تحقق لپاره وخت ټاکل شوی او له الله سبحانه وتعالی څخه غواړو چې د دغه امر ژمنه په راتلونکو ورځو کې وي او په هغو ورځو کې به مومنان د الله سبحانه وتعالی نصرت او د ستر اسلام عزت ته خوشحاله شي.
لیکوال: عصام شیخ غانم
ژباړن: منصور دریځ
