حضرت حذيفه بن الیمان رضی الله عنه می‌گوید: ما نزد حضرت عمر رضی الله عنه نشسته بوديم که گفت: آیا کسی از شما از رسول الله صلى الله عليه وسلم در مورد فتنه‌ها و انحراف از حق چیزی شنیده است؟ یک تعداد افراد گفتند: ما شنیده‌ایم، حضرت عمر رضی الله عنه گفت: شاید شما از پيامبر صلى الله عليه وسلم در مورد فتنه و اشتباهات انسان نسبت به خانواده و همسايه‌اش چیزی شنیده باشید، گفتند: بلی. گفت: این به وسيلۀ خواندن نماز و گرفتن روزه و دادن صدقه(و زكات) کفاه می‌شود، ولیکن منظورم اين فتنه نيست، بلكه فتنه‌اى است كه مانند دريا موج مى‌زند(فتنه‌اى سهم‌ناك و عالم‌گير). حضرت حذيفه رضی الله عنه گفت: مردم خاموش ماندند و من گفتم: اى اميرالمؤمنين! من شنیده‌ام که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«تُعْرَضُ الْفِتَنُ عَلَى الْقُلُوبِ كَالْحَصِيرِ عُودًا عُودًا، فَأَيُّ قَلْبٍ أُشْرِبَهَا نُكِتَ فِيهِ نُكْتَةٌ سَوْدَاءُ، وَأَيُّ قَلْبٍ أَنْكَرَهَا نُكِتَ فِيهِ نُكْتَةٌ بَيْضَاءُ حَتَّى تَصِيرَ عَلَى قَلْبَيْنِ عَلَى أَبْيَضَ مِثْلِ الصَّفَا فَلاَ تَضُرُّهُ فِتْنَةٌ مَا دَامَتْ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ، وَالْآخَرُ أَسْوَدُ مُرْبَادًّا كَالْكُوزِ مُجَخِّيًا، لاَ يَعْرِفُ مَعْرُوفًا وَلاَ يُنْكِرُ مُنْكَرًا إِلاَّ مَا أُشْرِبَ مِنْ هَوَاهُ»

(رواه مسلم)

ترجمه: فتنه‌ها از هرطرف لحظه‌به‌لحظه به قلب‌ها ظاهر می‌شوند، همان طو‌ی که حصير(بوریا) تارتار و رشته‌رشته بافته می‌شود و به هم می‌چسپد. هر قلبی‌که در معرض فتنه‌ها قرار گيرد، فتنه‌ها وارد قلب می‌شوند و خال سياهی در قلب نقش می‌بندد و هر قلبی‌که آن را رد کرد، نقطه‌ای درخشان در آن نمايان می‌شود، تا کار به جايی می‌رسد که قلب‌ها به دو قسم تقسيم می‌شوند، قلبی آن چنان درخشان و سفيد مانند سنگ سخت که تا ادامۀ آسمان و زمين، هيچ فتنه‌ای در آن مؤثر نيست؛ قلب ديگری سياه و خاکستری، مانند کوزه سرازير و سرنگون شده، که نه معروفی را می‌شناسد و نه منکری را، انکار می‌کند، مگر چيزی‌که بر مبنای هوی و هوس و آرزوها وارد آن گردد.

چنان‌چه در حدیث ترمذی آمده است:

هر وقتی‌که مؤمن مرتكب گناهی شود، در قلب وی یک نقطۀ سياهی پیدا می‌شود، پس اگر توبه كرد و دست كشيد و آمرزش خواست، قلب وی صيقل زده می‌شود و اگر به گناه بازگشت، آن نقطه سياه افزوده می‌شود تا آن‌كه قلبش را در غلافی فرو می‌برد. پس اين همان رانی(زنگاری) است كه الله سبحانه وتعالی از آن در قرآن ياد كرده است:

﴿كَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِمْ مَا كَانُوا يَكْسِبُونَ﴾

[مطففين: ۱۴]

ترجمه: هرگز نه، یعنی اصلاً چنین نیست؛ بلکه با کردار و تلاش ايشان دل‌های‌شان را زنگ گرفته است.

مفهوم "ران" این است که شخص گناه می‌کند و از تكرار و کثرت گناه قلب وی با پرده‌ای احاطه می‌شود، تا آن‌كه از شناخت معروف و منکر عاجز می‌شود.

ای بهترین امتی‌که برای هدایت مردم به‌پا خواسته اید! صابر باشید، از اوامر و فرمان الله سبحانه وتعالی راضی باشید، امر به معروف و نهی از منکر کنید، رابطۀ قلبی‌تان را از دنیای فانی و زودگذر با الله سبحانه وتعالی و آن‌چه که نزد وی است، استحکام ببخشید و به لقاء الله سبحانه وتعالی دیدار پیامبر و اصحاب گرامی‌اش صلی الله علیه وسلم امید وار باشید. بدون شک، به زودترین فرصت الله سبحانه وتعالی برای شما چیزی عطاء خواهد کرد که راضی شوید؛ زیرا عاقبت نیک از پرهیزگاران است. پس کمر همت بسته کنید، متحد شوید و در مقابل ظلم و طغیان ظالمان بایستید، الله سبحانه وتعالی ضامن حفظ و کمک به شما است. لشکر الله سبحانه وتعالی پیروز می‌شود. غمگین مباشید، به آن‌چه که به‌شما می‌رسد یا فوت می‌شود، وقت آن رسیده که از جنت فردوس اعلی مطلع شوید. یا الله، قلب‌های ما را با ایمان عمارت بگردان و ما را بر دینت ثابت قدم نگهدار! آمین یا رب العالمین!

والسلام علی من اتبع الهدی