پرسش:

در تلویزیون و مطبوعات سودان در روز 5/12/2022  برگذاری امضای توافق‌نامه‌ی همه‌جانبه در کاخ ریاست جمهوری به نشر رسید که میان ارتش به نمایندگی فرمانده ارتش، رئیس مجلس سنا و نائب آن و میان 52 حزب و کتله‌ی سیاسی انجام شد که بر مبنای آن راه را برای یک حکومت انتقالی به مدت دو سال هموار می‌کند تا بسوی انتخابات عمومی حرکت کند. این موضوع به حمایت بین‌المللی، مخصوصاً از سوی امریکا و بریتانیا و نماینده‌ی سازمان ملل متحد امضا شد که نقش صادر کنده‌ی این موافقت‌نامه را داشت؛ با این هم، مخالفت‌های به این توافق‌نامه و جود دارد؛ چنانچه در دو روز 8-9/12/2022م علیه این موافقت‌نامه تظاهراتی برگذار شد. مقصد این توافق‌نامه چیست؟ و چه کسی از آن سود می‌برد و برایش چه پیش خواهد آمد؟ آیا امید دوامش هست؟

پاسخ:

برای این‌که پاسخ این پرسش‌ها را خوب بیان کرده باشیم، امور زیر را پیش‌کش می‌کنیم:

نخست) از متن توافق‌نامه:

1-     در بخش نخست توافق‌نامه، تصریح شده که "سودان کشوری با فرهنگ‌ها، ارزش‌ها و ادیان متعدد است" در حالی‌که مردم سودان، بیش از 96% معتقد به دین اسلام هستند. در نتیجه دین و فرهنگ‌شان با تعدد قبایلی‌که دارند، واحد است. بنابراین، توافق‌نامه حیله و نیرنگی‌ست برای دور ساختن اسلام از زندگی و وجوب تطبیق آن در احکام اقتصادی، آموزش، نظام اجتماعی، سیستم جزا، سیاست داخلی، خارجی، جنگی، صنعت و تمام امور زندگی افراد و جامعه. به همین دلیل در توافق‌نامه آمده است: «سودان دولت مدنی، دیموکراسی، فدرالی و پارلمانی است که سروری در آن برای مردم است و مردم منبع قدرت اند.» این‌ها همه مخالف اسلام است؛ زیرا سودان را دولت مدنی، یعنی دولت سکولرستی که دین را از زندگی جدا کرده و دولت دیموکراسی که قانون‌گذاری را حق بشر می‌داند، پنداشته است؛ پس سیادت را از آن شریعت که منبع آن قرآن و سنت است، ندانسته، دولت را فدرالی اعلام نموده که این نیز نظام حکومت‌داری غیراسلامی‌ست، دولت را قابل تجزیه و مناطق آن را قابل انفصال می‌سازد؛ چنانچه نظیر آن در سودان جنوبی رخ داد! به نظر می‌رسد هدف ازین کار دور کردن هرگونه تأثیرگذاری از سوی اسلام برسودان است؛ چنانچه در آن آمده است: «دولت، دینی را بر هیچ‌کسی مقرر نمی‌کند و در امور مخصوص دینی و امور معتقدات و آنچه در اذهان است، موقف‌گیری نمی‌کند؛ از آزادی‌ها و پیمان‌های حقوق بشری مخصوصاً پیمان‌های حقوق زن پاسداری می‌کند.» یعنی عواملی‌که این توافق‌نامه را رقم زدند، قصداً می‌خواهند اسلام را از زندگی مسلمین این کشور اسلامی دور سازند.

2-     توافق‌نامه در بخش دوم تصریح نموده، بر این‌که «قدرت انتقالی باید به نهادهای مدنی کامل تسلیم شود؛ دولت رئیس تشریفاتی داشته، سپس برعلاوه‌ی مجلس قانون‌گذاری،  ارگان تنفیذی ایجاد شود که در رأس آن نخست‌وزیر مدنی قرار داشته باشد و از سوی امضاءکنندگان موافقت‌نامه انتخاب شود، ارگان دیگری نیز برای امنیت و دفاع تشکیل شود که ریاست آن نیز به دوش نخست‌وزیر است و به فرماندهی آمادگی‌های نظامی و حرکت‌های جنگی مسلحی بپیوندد که  صلح جوبا را امضاء کردند.» توافق‌نامه تصریح نموده که: «ارتش باید از سیاست و انجام فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و استثماری دور باشد و این‌که نیروهای واکنش سریع و نیروهای حرکات مسلح، مطابق ترتیبی‌که در توافق‌نامه در کمیته‌ی ادغام، در ضمن یک نقشه‌ی اصلاحی امنیتی و نظامی در نظر گرفته خواهد شد، در ارتش ادغام شوند تا این‌که منجر به تشکیل یک ارتش خدمت‌گذار و مردمی واحد شود.» هم‌چنان تصریح نموده که «موافقت‌نامه‌ی صلح (جوبا) باید اجرایی شود و صلح با حرکات مسلحی‌که برای امضاء حاضر نشدند، نیز کامل شود.» هم‌چنان در آن آمده است: «راه‌کار همه شمول برای ساخت قانون، زیر نظر کمیته‌ی ساخت قانون طرح شود تا بر اساسات و قضایای قانونی با مشارکت تمام مناطق سودان، گفتگو و موافقت صورت گیرد.» هم‌چنان تصریح براین‌ نموده که «راه‌کار انتخاباتی شاملی تا پایان دوران انتقالی در مدت 24 ماه از تاریخ تعیین رئیس الوزراء تنظیم شود.»

دوم) موقف‌های محلی:

1-                         فرماندهی ارتش و رئیس شورای وزیران سودان، عبدالفتاح البرهان در اثنای مراسم امضای موافقت‌نامه، به این موضوع اشاره نمود که: «لازم است نهاد نظامی را از روند سیاسی، بشکل دائمی خارج کنیم. با پایان دوره‌ی حکومت انتقالی، انتخابات را اجرا کنیم. اموری‌ را که در موافقت‌نامه‌ همه‌جانبه مطرح گردیده تطبیق کنیم. کشور در شرایط خاصی قرار گرفته است. در حالتی قرار داریم که میان نیروهای سیاسی و نظامی، شگاف وجود دارد. این امر اثر منفی بر کشور گذاشته است. تلاش می‌کنیم تا ارتش را نهاد قانون‌مندی بسازیم که از هرگونه موقف‌گیری، برای حزب، گروه و یا ایدیولوژی، بدور باشد. نایبش محمد حمدان دقولو گفت: «بدون شک امضای موافقت‌نامه‌ی سیاسی شروع یک مرحله‌ی جدید و خوش‌آیندی را در تاریخ کشور سودان به نمایش می‌گذارد. امضای موافقت‌نامه، پایان بهران کنونی را نوید می‌دهد و راه را برای مرحله‌ی انتقالی جدیدی هموار می‌کند که در اثنای آن اشتباهات دوره‌ی گذشته جبران می‌شود؛ بدون شک، از زمان شروع دوره‌ی انتقالی در آگوست 2019م اختلافاتی میان عوامل انتقال و فعالیت‌های سیاسی اشتباه و جود داشت که منجر به روی‌داد 25 اکتبر شد. آن نیز یک اشتباه سیاسی بود که دروازه را به روی بازگشت نیروهای انقلاب مخالف گشود. بنابراین، لازم است تا اولویت حکومت آینده تنفیذ موافقت‌نامه‌ی جوبا، تکمیل کردن صلح با حرکات ناراضی، تلاش برای بازگشت بی‌جاشده‌گان و پناهندگان به قریه‌های اصلی شان و درمان مشکلات زمین و امور کوچ‌کننده‌گان باشد. (نمایندگی رسمی سونا،5/12/2022م) این توافق‌نامه فرماندهی نظامی به ریاست "البرهان"، نایبش و کسانی را ‌که با آن‌ها هستند، از سقوط نجات می‌دهد؛ زیرا مردم حکومت شان قبول ندارند؛ پس تکیه‌گاه داخلی ندارند، رهبری نظامی شان را ایمن ساخته، آن‌ها را از پیگرد قضایی، بنابر جنایاتی‌که مرتکب شدند، مصئون و محفوظ می‌سازد و از پیگرد قانونی نجات می‌دهد. آنان از اداره‌ی امور کشور عاجز شدند، در حل مشکلات آن شکست خوردند و تمام آنچه انجام دادند، حراست از نفوذ امریکا بعد از سقوط همتایی مزدورش عمرالبشیر بوده است؛ باوجود طرف مقابل که بنام نیروهای آزادی و تغییر نامیده می‌شود و احزابی‌که حکومت را تشکیل می‌دهند، نیز در اداره‌ی امور کشور درمان مشکلاتش و تأمین پایین‌ترین نیازهای زندگی مردم به شکست مواجه شدند. تمام آنچه که انجام دادند، به محافظت از نفوذ انگلیس در کشور و مانع شدن از تغییر نظام بشکل ریشه‌ای خلاصه شده است.

2-     مخالفت‌های با این توافق‌نامه نیز وجود دارد؛ چنانچه در دو روز 8و9 / 12/2022م برای رد این توافق‌نامه مظاهراتی انجام شد که از جمله‌ی آنان کسانی بودند که در مخالفت صادق نیستند و برای امت و مردم سودان مخلص نمی‌باشند؛ مانند حرکت عدل و مساوات به رهبری جبریل ابراهیم و حرکت تحریر سودان به فرماندهی "منا ارکو مناوی" و احزاب سیاسی که با نیروهای آزادی و تغییر همسو هستند و از بریتانیای استعمارگر پیروی می‌کنند. بریتانیا برای بازگشت خود، خط موازی و نیروی به عنوان مخالف ترسیم نموده است؛ پس زمانی‌که توافق‌نامه به شکست مواجه شود، این نیروها را به عنوان هسته‌های مخالفت به حرکت در آورده و بر مزدورانش پرده پوشاند تا بتوانند بر مردمی‌که از تسلط مزدوران امریکایی و انگلسی رهای نداشتند، رهبری کنند. زمانی‌که از یکی رها می‌شوند، به دام دیگری می‌افتند. این کار هم‌چنان از زمانی‌که به کشور استقلال شکلی داده شد و استعمار به شکل نظامی خارج شد؛ اما به اشکال سیاسی، فکری، اقتصادی وغیره استمرار یافته و ادامه دارد.

3-     برای برخی چنین بنظر می‌رسد که این توافق‌نامه، بحران حکومت عصیان‌گر را در مناطق حل می‌کند، که همانا اختلاف میان ارتش و نهادهای سیاسی، برای بدست گرفتن نیروهای سیاسی و قدرت و دور کردن ارتش از حکومت و سیاست است. این جز اختلافی میان مزدوران صاحب منصب نیست. در قدم اول مشکلات اقتصادی را که سودان از آن رنج می‌برد و انقلاب بخاطر آن انجام شده است، حل نمی‌کند و مشکل حکومت را نیز حل نخواهد کرد؛ زیرا کشمکش میان مزدوران و ابزار کشورهای بزرگی است که برسر سودان رقابت می‌کنند. حل این مشکلات غیرممکن به نظر می‌رسد؛ زیرا براساس فاسد و باطلی بنایافته که همانا جدایی دین از زندگی، دولت و جامعه است. این توافق‌نامه یک راه‌حل موقتی برای راضی ساختن ارتش و نیروهای سیاسی خائن و دنباله‌رو نیروی بیگانه است و این‌که قبلاً میان دوطرف در دوره‌ی انتقالی توافق انجام شده بود؛ اما در 25 اکتبر سقوط نمود و این‌که مسئله، تشکیل و یا عدم تشکیل حکومت مدنی نیست و چیزی بدست نمی‌دهد. پس ضمانتی بر تحقق آن وجود ندارد؛ زیرا هر گروه در کمین گروه دیگر بوده و از جانب کشورهای بزرگ رقابت کننده، مأموریت دارند.

سوم) موقف بین المللی:

امریکا توافق‌نامه را می‌ستاید؛ وزیر خارجه‌اش، انتونی بلنکن در تویترش روز 6/12/2022م گفت: «امضای توافق‌نامه‌ی همه‌جانبه‌ی سیاسی بنیادی در سودان، گام مهمی جهت تشکیل یک حکومت مدنی و آمادگی‌های قانونی، در دوره‌ی حکومت انتقالی، برای رفتن سودان بسوی انتخابات است.» وزارت خارجه‌ی امریکا در روز 7/12/2022م در سایت انترنتی خود بیانیه‌ای را صادر کرد که در آن آمده است: «امریکا طرف‌های مدنی و ارتش سودان را برای گفثگوهای همه‌جانبه پیرامون امور مربوط، پیش از امضای نهایی و انتقال قدرت به حکومت انتقالی برهبری جامعه‌ی مدنی کمک می‌کند.» و از تعیین جزا، برهرکسی‌که سبب نقض توافق شده است،  هشدار داده و گفته است: «این وزارت، امروز سیاست گسترش اعطای ویزا را علیه مسئولین فعلی و سابق سودان و یا غیرآن از کسانی‌که می‌پندارند مسئول هستند، یا موافق نقض تحول دیموکراتیک در سودان بودند، از طریق سرکوب کردن حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، تثبیت نموده است.» پس این توافق گام مهی برای امریکا جهت حراست از نفوذش در سودان، محسوب می‌شود، تا از سقوط اقتدار نظامی، نظام وفادارش به رهبری مزدورانش عبدالفتاح البرهان، نائبش محمد اقلو و غیره را بگیرد؛ به ویژه این‌که آن دو قبل از یک سال واندی در روز 25/10/2021م علیه حکومت مدنی قیام کردند و مرحله‌ی انتقالی که میان طرفین در توافق‌نامه امضا شده بود را در 21/8/2019م متوقف کردند. این توافق بر ریاست نظامی شورای وزیران برای مدت 21ماه صراحت داشت. از همین رو جامعه‌ی مدنی 18 ماه ریاست کرد و این مدت بعد از توافق نامه‌ی جوبا در روز 3/10/2020م تا 53ماه تمدید شد تا این‌که انقلاب 25 اکتبر سال 2021م از راه رسید و فرصت را از مزدوران انگلس برای بدست گرفتن ریاست شورای حکومت سلب کرد. پس این توافق‌نامه مزدوران امریکا را از سقوط و پیگرد قضایی نجات می‌دهد و در نتیجه امریکا نفوذ خویش در سودان را حفظ نموده و از قدرت گرفتن مزدوران انگلس در مرکز سیاسی سودان پیش‌گیری می‌کند.

بریتانیا به زبان وزیر خود، در امور آفریقا و انکشاف بین‌المللی، خوشنودی خویش را از توافق‌نامه ابراز داشت، آنجا که گفت: «مجموعه چهارگانه، کشورهای ترویکا، ازین گام مهم بسوی توافق به رهبری جامعه مدنی در سودان استقبال می‌کند. ایالات متحده به گونه‌ی بااعتمادی با چنین حکومتی بعد از تشکیل آن کار خواهد کرد. تمام طرف های فعال را تشویق می‌کند تا هرچه عاجل‌تر برای رسیدن به توافق نهایی، یک دست شوند. (السودان الیوم 6/12/2022م) جیمز کاریوکی نماینده بریتانیا در شورای امنیت  "از پیامدهای وخیم تأخیر رسیدن به توافق نهای در سودان هشدار داد. «ازکمک بریتانیا برای حکومت مدنی آینده برهبری جامعه‌ی مدنی، با شرکای بین المللی خویش سخن گفت» و به وضعیت شکننده در تعدادی از نواحی سودان، مخصوصاً زون نیل الارزق و ولایت کردفان اشاره نمود.» (اخبارالسودان، 6/12/2022م) پس بریتانیا هم‌چون امریکا بگونه‌ی فعال در سودان مداخله می‌کند و موافقت خویش را برموافقت‌نامه ابراز می‌کند؛ زیرا در کنار امریکا به کمک فرستاده‌ی سازمان ملل از ناظرین بر روند آن بوده، حکومت مدنی آینده را به این امید مورد تأیید بریتانیا قراردارد که بیشتر اعضای آن از مزدوران انگلس باشد و از نفوذ آن در مرکز سیاسی محافظت کند و حکومت را بدست گرفته و تلاش کند تا نفوذ ارتش را در حکومت به لرزه در آورد.

چهارم: خلاصه این‌که با جریان حوادث جاری در سودان، آشکار می‌گردد که کشمکش‌های بین‌المللی هنوز در سودان تغییر نکرده است؛ بلکه مبارزه‌ی علنی میان امریکا حاکم بر "برهان" نایب و گروه آن، از یک سو و میان " الحریة و التغییر" و احزاب همسو با آن که از مزدوران بریتانیا و پیروانش هستند، از سوی دیگر جریان دارد. امریکا و بریتانیا نفوذ کاملی برهسته‌ی نظامی و هسته‌ی مدنی بطور همزمان دست نیافته اند. امریکا و بریتانیا توافق‌نامه را برای همین خواستند؛ چنانچه از زمان تغییر عمر البشیر اختلافات در 25 اکتبر با لاگرفت تا این‌که اکنون به توافق‌نامه برگشتند. این یک توافق موقتی خواهد بود تا این‌که هریک از طرفین توان نفوذ همه‌جانبه بر جامعه مدنی و نظامی را پیدا کند؛ چنانچه از شروع حکومت "البرهان" به این امر اشاره کردیم که انقلاب رخ می‌دهد؛ چنانچه در دو بیانیه، این موضوع را آگهی دادیم:

1-     در جواب قبلی که در 23/9/2019م یعنی در شروع اشتراک دو طرف در حکومت، صادر شد، پیرامون توافق نهاد نظامی با نهاد مدنی برای تقسیم قدرت گفتیم: «آنچه انتظار می‌رود اینست که امریکا و بریتانیا هرگیز باهم با آرامش زندگی نمی‌کنند، مصالح شان مختلف است و ابزار محلی نیز در خدمت شان است. بنابراین، هریک از دوطرف تلاش می‌کنند، آنان را برای منحرف کردن تحرکات طرف مقابل استفاده کند، از دنبال کردن حوادث جاری و بازنگری امور مرتبط به آن‌ها و دقت در اظهارات خارجی و محلی؛ مخصوصاً مسئولین امریکا و اروپا. به نظر می‌رسد، هریک از دوطر ممکن است استفاده ابزاری که رقیبش را در تنگنا قرار می‌دهد، ترجیح دهد، برآن دست یافته و رقیب را از حکومت دور کند ...» آنچه ما در آن موضوع بیان کردیم و آنچه بالفعل اتفاق می‌افتد یک داستان است. سپس در جواب بعدی در 25/10/2021م گفتیم: «... با آنچه که اوضاع در سودان بسوی آن در حرکت است، پنهان‌کاری‌های پلیدی‌که مزدوران امریکا به آن وادار شدند و پنهان‌کاری‌های پلید دیگری‌که مزدورا انگلسی و اروپایی تلاش می‌کنند، انجام دهند. همه‌ی آن‌ها خالی از ریختاندن خون‌ها، ظلم، گرسنگی و بهران‌ها نیست. بنابراین، برای مردم در سودان لازم است تا کار خویش را مشخص کنند و برتمام این حاکمان شکست خورده، مزدوران امریکا، انگلیس و اروپا، که خونهای ملت سودان وارزش‌های آنان را در خدمت کشورهای کفری قرار می‌دهند، پشت کنند، تصمیم قطعی گرفته و صف خویش را بر ضد تمام آنان یکی کنند...»

2-     اما از پرسش‌ها: این‌که آیا این توافق‌نامه تداوم یافته، تطبیق خواهد شد؟ یک امر احتمالی است، و آیا مناطق نجات خواهد یافت؟ این یک امر بعید است؛ زیرا راه‌حلی‌ست برمبنای باطل و این‌که از نیروهای استعماری رقیبی صادر گردیده که بگونه موقت توافق نموده اند. این یک امضایی میان طرف‌های مزدور است که غیر از موقف، منصب، حفاظت از دست‌آوردهای مالی و افزودن بر اموال، چیز دیگری برای‌شان مهم نیست؛ پس امور مناطق، مردم، بیداری و آزادی آنان از زیر یوغ استعمار و ستیز با استعمارگران برای شان مهم نیست و نه راه بیداری را بلدند. آنان برای جهت‌های استعماری و مستحکم ساختن نفوذ سیاسی و فکری استعمار کار می‌کنند و این طرف‌های استعماری، مخصوصاً امریکا و انگلس بر گسترش نفوذ خویش در سودان رقابت دارند. پس مداخله بیگانه بر همگان عیان است؛ زیرا در زمان امضای توافق‌نامه، بیگانگان در قصر ریاست جمهوری موجود بودند؛ بلکه آنکه موضوع را راه‌اندازی نموده است، بیگانه بود که همانا فرستاده سازمان ملل متحد، با نظارت مستقیم امریکا وانگلس طرف‌های بین المللی رقیب در سودان است که به نام رباعی و ترویکا می‌باشند. رباعی امریکا با مزدورش، سعودی و بریتانیا با مزدرش، امارات است. امریکا مزدورش، سعودی را برای تأثیر بر اطراف محلی و رشوه‌دهی استفاده می‌کند؛ چنانچه بریتانیا نیز امارات را هم‌چون امریکا، برای منافع خود استفاده می‌کند. ترویکا عبارت از امریکا با بریتانیا و نروژ است که جز در موارد ضروری و اجرای گفتگوهای مخفیانه که غالباً در مرکزش، اسلو برگذار می‌شود، نقشی ندارد. موافقت‌نامه‌های سری قبل از صدور در آن پخته می‌شود. امریکا کسانی را که سبب ناکامی توافق‌نامه شود، به پیگرد تهدید نموده است و بریتانیا از عواقب ناگوار بعد از شکست توافق‌نامه، می تر‌ساند. ...»

3-     فرستاده آلمانی ملل متحد، فولكر بيرتس كه دو رقيب، امریکا و بریتانیا را راضی نگه‌می‌دارد، از شکست توافق هشدار داده و در گردهم‌آیی، مقابل شورای امنیت بین‌المللی گفته است:  «با این‌که سودان به توافق‌نامه سیاسی نهایی نزدیک شده است؛ اما آنانی‌که  فکر نمی‌کنند از خلال برابری سیاسی به مصالح شان کمک می‌شود، بدون شک به تلاش‌های شکستن پروسه سیاسی جاری، سیر سعودی می‌بخشند». (الراکوبة السودانیة 8/12/2022م) پس این یک توافق میان دو طرف است و بسان استراحت یک جنگجو می‌ماند. از همین جا، هر زمانی‌که توانایی چیره شدن بر طرف مقابل پیدا کرد،   کشمکش از سر گرفته می‌شود و زمانی‌که طرفی بر طرف دیگر پیروز شد، طرف مقابل تسلیم نمی‌شود؛ بلکه مشکلاتی را در مناطق مختلف می‌آفریند، در شرق و در غرب، در شمال و در جنوب و در مرکز آن در پایتخت؛ زیرا برای این کار ابزار مزدورش را در اختیار دارد. تازمانی‌که مناطق از آن‌ها پاکسازی نشود، اوضاع روی آرامش نخواهد دید، مردم هرگز چشم امید نخواهند داشت، طعم زندگی خوش ایند و گوارا را نخواهند چشید و سعادت هردو دنیا را از دست خواهند داد. بنابراین، بر هر شخص مخلص صادقی، لازم است تا مسیر را به گونه عالی و باتمام تلاش و کوشش با کسانی پی بگیرند، که برای اقامه خلافت راشده بر منهج نبوت کار می‌کنند، آنکه رسول الله صلی الله علیه وسلم بدان مژده داده است، آنجا که فرموده است: «ثم تکون خلافة علی منهاج النبوة؛ سپس خلافت بر منهج نبوت است.» این حدیث را احمد و الطیالسی اخراج کردند.

﴿وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ (4)بِنَصْرِ اللَّهِ يَنصُرُ مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾ [روم: ٥-4]

ترجمه: در این روز مؤمنین خوشحال می‌شوند. به نصرت الله یاری می‌کند، آنکه را می‌خواهد و او غالب مهربان است.