اسلام منحیث آخرین و کامل ترین دین از جانب الله سبحانه وتعالی به محمد صلی الله علیه وسلم فرستاده شد. رسالت محمد صلی الله علیه وسلم به عنوان آخرین پیامبر به این معنی است که الله سبحانه وتعالی دیگر هیچ پیامبری را در هیچ زمانی به پیامبری مبعوث نخواهد کرد. ختم رسالت مقتضی آنست که پیام فرستاده شده به حل تمام مشکلات انسان بدون درنظرداشت زمان و مکان بپردازد. از آن جایی که انسان منحیث انسان دارای غرایز و حاجات است و تغیری در وی رونما نمی‏گردد یا به تعبیر دیگر فطرت انسان که همان مجموعۀ غرایز و حاجات است در هر زمان ثابت می‏باشد، اسلام عزیز برای حل مشکلات انسان نصوصی را فرستاده که از آن قواعد عام جهت حل مشکلات انسان در هر زمان و مکان استنباط می‏گردد.

وجود قواعد عام جهت استنباط احکام بدین معنی نیست که هر واقعیت را به هر نصی می‏توان ارتباط داد و از آن حکمی استخراج نمود. زیرا هر نصی مصداق خاص خود را دارد که به آن در هر زمان مرتبط می‏باشد و از آن موضوع جدا ساخته نمی‏شود.

قرآن کریم به صورت مجمل به بیان احکام شرعی پرداخته است. سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم که منحیث دومین مرجع اسلام است، آیات مجمل قرآن را تفصیل می‏دهد. طور مثال نماز در قرآن به صورت مجمل بیان شده است و رکعات، اوقات، فرایض، مندوبات، محرمات آن و ده ها حکم شرعی مربوط به نماز به بیان و تفصیل نیازمند سنت می‏باشد. بناء اگر کسی بخواهد تنها رکعات نماز ها را از قرآن اثبات کند، نمی تواند. بناء اسلام بدون سنت قابل بیان و تفصیل نیست و بیان ارتباط موضوع هر نصی بدون مراجعه به سنت ممکن نمی‏باشد.

متاسفانه از اثر وجود انحطاط فکری و حملات فکری غرب، دو نوع موضع گیری میان مسلمین نسبت به حل مشکلات توسط اسلام، شکل گرفته است.

اول، آنانی که مفاهیم غربی را قبله فکری خود قرار داده اند:

 عده ای از مسلمآن‏های که تحت تاثیر افکار غربی قرار گرفته اند، نصوص شرعی را از واقعیت و موضوع مربوطه اش به بهانه این که اسلام در هر زمان مشکلات انسان را حل و فصل می‏نماید، خارج می‏کنند. طوری‏که آیت (الصلح خیر) که در موضوع رابطه بین زن و شوهر نازل گردیده، به رابطه‏ای بین مسلمانان و غیر مسلمانان تطبیق می‏کنند و درنتیجه آیت را از موضوع اش تحریف و حکم الله را تغیر می‏دهند. و به این شکل به سیطره و حاکمیت کفر در بلاد اسلامی مشروعیت می‏بخشند. به همین شکل پارلمان را با مجلس شورای اسلامی و دیموکراسی را با احکام مربوط به امر بالمعروف و ده ها و صدها مثال دیگر از همین قبیل، ارتباط داده و مشروعیت آن‏ها را از دیدگاه اسلام اعلان می‏نمایند. درحالی‏که هر یکی از آن‏ها؛ پارلمان در سیستم دیموکراسی با مجلس شورای اسلامی در خلافت اسلامی دو واقعیت جداگانه بوده که با همدیگراز دید مفهومی قابل موافقه نمی‏باشند.

دوم، متعصبین: این گروه برخلاف گروه دیگر هر واقعیت جدید که به آدرس غرب نسبت داده شود، بدون مطالعه واقعیت آن فورا آن‏را تحریم می‏کنند. اعضای این طبقه را اکثراً کسانی تشکیل می‏دهند که نصوص شرعی را صرفا حفظ نموده اما در قسمت تطبیق و استفادۀ نصوص جهت استنباط حکم و حل مشکل، چیزی نمی‏دانند. طور مثال کسانی اند که تصویر فوتوگرافی را حرام می‏دانند و استدلال آن‏ها از احادیثی است که در باب تصویر وارد گردیده است. درحالی‏که تصویر منع شده توسط حدیث واقعیت دیگریست و تصویر فوتوگرافی که یک پدیده‏ای جدید است، واقعیتی دیگر. تصویر منع شده در حدیث همانا ترسیم حیوان یا انسان به شکل مکمل است که به دست صورت می‏گیرد. اما تصویر که از طریق کمره صورت می‏گیرد مانند تصویری است که در آینه دیده می‏شود و اسلام تصویری را که در آینه دیده می‏شود منع ننموده است. و فرق آینه با آله فوتوگرافی (کمره)‌ این است که آینه سایه تصویر را نگه نمی‏دارد درحالی‏که آله فوتوگرافی (کمره) نگه می دارد. از همین موضع گیری تعصب آمیز است که مانع فراگیری علوم طبیعی و استفاده از وسایل و لباس‏های که به عقیده غرب ارتباط ندارد و با احکام اسلام در تناقض قرار ندارد، می‏گردد.

اسلام عزیز مخالف هر دو دیدگاه است. زیرا اسلام برای آن فرستاده نشده تا احکام اش را به خاطر پذیرش مردم مطابق فضای حاکم وفق دهد زیرا احکام شرعی عبارت از اوامر و نواهی الله سبحانه وتعالی می‏باشد که در هر زمان ثابت است. و هم‏چنان بدین معنی نیست که از روی عکس العمل هر آنچه در فضا وجود دارد، به تحریم آن اقدام صورت گیرد. بنابرآن اسلام عزیز مطالعه واقعیت را قبل از اصدار حکم  بر  هر آن که از نصوص شرعی استنباط می‏کند، واجب قرار داده است. به طور خلاصه اسلام برای حل مشکل طریقه ذیل را وضع نموده است:

مطالعه دقیق وعمیق واقعیتی که حکم شرعی آن دریافت می‏گردد.

مراجعه به نصوص شرعی مربوط به همان واقعیت تا حکم الهی در زمینه شناخته شود.

اجرای حکم بر واقعه.

این مقدمه طولانی را از آن جهت لازم دیدم تا اهمیت مطالعه واقعیت موضوع قبل از مراجعه به نصوص شرعی جهت دریافت حکم شرعی واضح گردد. زیرا از اثر عدم وضاحت این مطلب، عده‏ای استدلال می‏کنند که رسول الله صلی الله علیه وسلم در بین مشرکین دعوت کرده و مراحل دعوت‏اش در شرایط کنونی که افراد جامعه را مسلمانان تشکیل می‏دهد، قابل تطبیق نمی‏باشد.بنا برآن این افراد واقعیت جامعه را نشناخته و معیار شان در تفکیک جامعه اسلامی (دارالاسلام) از جامعه غیر اسلامی (دارالکفر) افراد است. و هر زمانی که این قول را می شنوند "سرزمین های کنونی اسلامی دارالکفر هستند، و هیچ سرزمینی نیست که آن دارالاسلام باشد" احساساتی و حیرت زده شده و می‏گویند آیا شما تمام افراد جامعه را کافر می‏خوانید؟ آیا فلان شخص کافر است؟ شخص دیگر چه طور؟... و ده ها سوال دیگر که همه به افراد متعلق اند نه به جامعه.

مفهوم جامعه

قبل از اصدار حکم بر هر مسله‏ای اولا واقعیت آن شناخته می‏شود. سپس با مراجعه به نصوص مربوطه، به استخراج حکم آن مسله اقدام می‎گردد. جامعه انسانی واقعیت محسوس دارد که می‎توان با مطالعه عمیق آن‎را درک نمود. اما آنانی‎که واقعیت جامعه را به نظر گذرا و سطحی مطالعه نموده‎اند، به نتیجه خلاف واقعیت جامعه رسیده و چنین تعریف نموده‎اند: جامعه متشکل از افراد است. و با اساس قرار دادن این تعریف ترقی و انحطاط جامعه را به افراد مرتبط دانسته چنین نظر داده اند: فرد را اصلاح کن؛ جامعه اصلاح می‏گردد.

این تعریف با واقعیت جامعه مطابقت ندارد. زیرا به اساس این دیدگاه به مجرد جمع شدن افراد جامعه تشکیل می‏گردد. هم‏چنان از نظر این تعریف به مجموع انسان ‏های که در یک کشتی سوار هستند جامعه اطلاق می‏گردد. درحالی‏که به این مجموعه بدون اختلاف جامعه خطاب نمی‏گردد اگر چه تعداد آن‏ها به هزارها و یا ده‏ها هزار برسد. و به همین شکل اگر تعداد مسافرین یک طیاره به هزارها برسد نمی‏توان مجموع آن‏ها را جامعه خواند اما اگر تعداد ساکنین یک قریه به صدها نفر برسد نه به هزارها، به آن جامعه خطاب می‏گردد. با این ترتیب چگونه می توان جامعه را مجموع افراد دانست؟! مسلما این تعریف جامعه، ناقص و اشتباه است که باید تصحیح گردد.

فرق اساسی میان ساکنین قریه و راکبین کشتی این است که میان افراد ساکن در قریه رابطه دایمی وجود داشته که آن‏ها را به‏صورت مجموعی وادار به رعایت و پاسبانی آن‏ها می‏نماید. و هم‏چنان موجودیت این رابطه به صورت مجموعی- نه انفرادی- اعضای ساکن در قریه را شخصیت معین بخشیده و بیان‏گر هویت آن‏ها به‏صورت مجموعی می‏باشد. اما میان راکبین کشتی اگر چه تعداد آن‏ها به هزارها برسد به جز دوستی هم‏سفری، رابطه دایمی که آن‏ها را با همدیگر پیوند داده باشد، وجود نداشته و به مجردی که سفر به پایان برسد از همدیگر متفرق می‏شوند.

بنیاد روابط دایمی در جامعه به اساس معیارهای قبول شده توسط جامعه شکل می‏گیرد. این معیار ها عبارت از مفاهیم مشترک، احساسات مشترک و نظام‏های مشترک می‏باشند. دقیقا رابطه میان افراد یک جامعه تشکیل نمی‏گردد مگر تا آن زمانی که مفاهیم مشترک میان شان وجود نداشته باشد زیرا وجود مفاهیم مشترک در واقع مصلحت عمومی را در جامعه ایجاد می‏کند تا به اساس همان تعریف مشترک از مصلحت به ایجاد یا عدم ایجاد روابط با همدیگر اقدام کنند.

اگرچه در هر جامعه مجموعۀ افراد زندگی می‏کنند اما مجموعه این افراد برای پیشبرد زندگی خویش نیازمند برقراری ارتباط با همدیگر می‏باشند. برای برقراری ارتباط میان افراد جامعه مفاهیم مشترک، احساسات مشترک و نظام معالج ضرورت است. طوری‏که مفاهیم مشترک و احساسات مشترک عرف عام جامعه را تشکیل داده و نظام معالج طرق محافظت از همان عرف عام را بیان می‏دارد. به طور مثال در جامعه‏ای مثل افغانستان افکار و احساسات وطن پرستی عرف عام جامعه است و قوانین مجازات علیه امنیت داخلی و خارجی از جهت مطابقت با این عرف عام مورد قبول است. بنابراین دیدگاه اگر در سرزمین اسلامی دیگری مثل عراق؛ آمریکا حمله نظامی می‏کند جامعه افغانستان در مقابل آن احساس مسولیت نمی‏کند زیرا سرزمین عراق مربوط به افغانستان نبوده و جامعه افغانستان خود را مکلف به دفاع از آن نمی داند اگرچه درنتیجه اعمال وحشیانه آمریکائی ها مثل تخریب مساجد و بردن زنان مسلمان از خانه‏های شان احساسات ضد آمریکایی بر انگیخته شده و تظاهرات علیه آن‏ها از طرف مسلمان‏ها انجام می‏شود اما با وجود آن افکار عامه در هر کشور مسایلی را که خارج از چارچوب مرزهای آن انجام می‏پذیرد، مربوط به خود آن کشور دانسته و عملاً در آن مداخله نمی‏کنند. طوری‏که حمله هوایی آمریکا بالای پاکستان؛ مسله داخلی پاکستان تعبیر شده که به مردم و دولت پاکستان تعلق دارد نه به دولت‏های حاکم سرزمین های اسلامی.

بنابرآن تنها تجمع انسان‏ها باعث تشکیل جامعه نمی‏گردد مگر زمانی که مجموعه افراد با برقراری روابط از طریق مفاهیم مشترک، احساسات مشترک و نظام مشترک با همدیگر پیوند نیافته باشند. فلهذا جامعه را به‏صورت مختصر می‏توان چنین تعریف کرد: جامعه به مجموعه‏ای از انسان‏ها اطلاق می‏گردد که به اساس رابطه دایمی با همدیگر پیوند یافته باشند.

معیار تفکیک جامعه اسلامی (دارالاسلام) از جامعه غیر اسلامی (دارالکفر) 

به اثر تعریف اشتباهی که جامعه را مطلقاً متشکل از افراد می‏دانند، در ذهن اکثر مسلمآن‏ها این مفهوم جاگزین شده که جامعه به اساس افراد و اعتقاد آن‏ها اسلامی و یا غیر اسلامی خوانده می‏شود. طوری‏که فکر می‏کنند اگر در جامعه‏ای تمام افراد آن مسلمان باشد در این صورت به آن جامعه، جامعه اسلامی گفته می‏شود و برعکس اگر اکثریت ساکنین کشوری را افراد غیر مسلمان تشکیل دهد،‌ به آن جامعه، جامعه غیر اسلامی گفته می‏شود. از همین جهت است وقتی می‏شنوند که همه‏ای سرزمین های امروز اسلامی دارالکفر هستند، متحیر شده و می‏پرسند در صورت مسلمان بودن اکثریت ساکنین این کشورها چگونه حکم به تکفیر این‏ها می‏دهید؟ درحالی‏که بحث بر تکفیر افراد نه بلکه حکم بر جامعه است که این دو را از همدیگر تفکیک نمی‏توانند.

زمانی‏که رسول الله صلی الله علیه وسلم دعوت را در مکه آغاز نمود تمام جهان دار الکفر محسوب می‏شد. حتی مکه که در آن کعبه قرار داشت و رسول الله صلی الله علیه وسلم برای اولین بار دعوت را در آن‏جا آغاز کرد. مکه به دلیل این‏که در آن کفار و مشرکین زندگی داشتند دار الکفر محسوب نمی‏شد بلکه در مکه قوانین و افکار کفری تسلط داشت، مطابق به قوانین و احکام کفری در امور حُکم صورت می‏گرفت و قدرتی که این قوانین را اجرا می‏نمود نیز به‏دست کفار و مشرکین قرار داشت. رسول الله صلی الله علیه وسلم یک‏جا با اصحاب رضی الله عنه کار می‏کرد تا حاکمیت کفر زوال یافته و اسلام بر سر اقتدار قرار گیرد. تا آن‏که نصرت الهی از مدینه فرا رسید و هسته اولین دولت اسلامی در مدینه به‏دست مبارک رسول الله صلی الله علیه وسلم بنیان گذاشته شد و مدینه به دارالاسلام مبدل گشت. بعد از تاسیس دولت در مدینه دیگر سرزمین‏ها از طریق دولت اسلامی فتح شدند و از دارالکفر به دارالاسلام مبدل گشتند. بریده از پدر خود حدیثی طویلی روایت می‏کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

...ثُمَّ ادْعُهُمْ إِلَى الإِسْلاَمِ، فَإِنْ أَجَابُوكَ فَاقْبَلْ مِنْهُمْ وَكُفَّ عَنْهُمْ ثُمَّ ادْعُهُمْ إِلَى التَّحَوُّلِ مِنْ دَارِهِمْ إِلَى دَارِ الْمُهَاجِرِينَ وَأَخْبِرْهُمْ أَنَّهُمْ إِنْ فَعَلُوا ذَلِكَ فَلَهُمْ مَا لِلْمُهَاجِرِينَ وَعَلَيْهِمْ مَا عَلَى الْمُهَاجِرِينَ... "

...آنان را به سوی اسلام فراخوان که اگر جواب مثبت دادند بپذیر و از تعرض بر آنان دست بردار، سپس ایشان را به هجرت از دار خود به دار مهاجرین دعوت کن و به ایشان خبر ده که اگر هجرت کردند در زمره سایر مهاجرین داخل شده آنچه به آنان هست به اینان خواهد بود و آنچه بر آنان تطبیق می‏شود براینان نیز تطبیق خواهد شد."

بدون اختلاف تمام فقهاء، دارالاسلام (‌جامعه اسلامی) و دارالکفر (جامعه غیر اسلامی) را چنین تعریف می‏کنند: دارالاسلام همان سرزمینی است که در آن مطابق به قوانین و احکام اسلامی حُکم صورت گیرد و سلطه و قدرت در دست مسلمانان قرار داشته باشد، اگرچه اکثریت ساکنین آن را غیر مسلمانان تشکیل دهد. و دارالکفر به سرزمینی اطلاق می‏شود که در آن به قوانین و احکام غیر اسلامی حُکم ‏گردد و سلطه و قدرت آن نیز به‏دست کفار قرار داشته باشد، اگر چه اکثریت ساکنین آن را مسلمانان تشکیل دهد.

بناءً اصل در تعریف دارالاسلام و دارالکفر قوانین و سلطه است نه ساکنین آن سرزمین و نه هم نفوس کشور و نه هم قلمرو. طوری‏که زمانی خلافت اسلامی وجود داشت و مطابق به اسلام بر سرزمین‏های اسلامی حکم می‏نمود و سلطه این قلمروها نیز به‏دست مسلمانان قرار داشت، این سرزمین ها دارالاسلام بودند. سرزمین‏های اسلامی سرزمین واحدی دارای یک مرز جدا کننده دارالاسلام از دارالکفر بود که توسط رئیس واحد (خلیفه) اداره می‏گردید. مفهوم وحدت سرزمین‏های اسلامی و امت مسلمه مفهوم اسلامی است که امت مسلمه در مجموع برای تطبیق این امر الهی اقدام نمودند. طوری‏که الله سبحانه وتعالی در قرآن مومنین را برادر یکدیگر گفته است:

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ ...

حجرات، 10

"فقط مؤمنان برادران همديگرند،"

در حدیثی از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت شده:

المسلم أخو المسلم لا يظلمه ولا يخذله ولا يحقره

"مسلمان برادر مسلمان است، نه با او ظلم می کند و نه او را تسلیم (دشمن) می کند و نه او را تحقیر می‏کند."

بنابرآن الله سبحانه وتعالی وجود وحدت سیاسی و تاسیس خلافت را بالای امت مسلمه فرض ساخته و باید بر همین مبنا دعوت برای ایجاد کیان واحد سیاسی صورت گیرد. اما امروز برای ایجاد وحدت سیاسی و از میان برداشتن مرزها در سرزمین های اسلامی، از اتحادیه کفری اروپا و سازمان‏های کفری دیگری که جهت متفرق ساختن امت مسلمه ایجاد شده‏اند به‏جای تمسک به دساتیر الهی الگوبرداری می‏نمایند. طوری که می‏گویند: اولا کشورهای اسلامی را می‏سازیم بعداً اتحادیه‏های در سطح کشورهای اسلامی ایجاد می‏کنیم و بعداً به دولت کلان اسلامی (به شکل خود به خودی) می‏رسیم!؟

 و از آن جایی که الله سبحانه وتعالی جهاد را بالای امت فرض ساخته است؛ خلافت اسلامی جهت پیشبرد این فریضه به تجهیز لشکر و امکانات مبادرت می‏ورزید. و از طریق ادای این فریضه به فتح قلمروهای جدید به نصرت الهی دست پیدا کرده و اسلام را در آن سرزمین‏ها تطبیق می‏نمود و سرزمین‏های که قبلاً دارالکفر بودند به دارالاسلام مبدل می‏نمود. طوری‏که هیچ فرقی میان سرزمین‏های که قبلا بدون جهاد و یا از طریق جهاد فتح شده بودند با سرزمین‏های که جدیدا فتح می‏گردیدند وجود نداشت و همه‏ای آن‏ها دارالاسلام نامیده می‏شدند.

اما کفار با از بین بردن خلافت اسلامی در سال 1924 میلادی مطابق به 1342 هجری شمسی نظام سیاسی اسلام را از صحنه سیاست دنیا محو کرده و سرزمین واحد اسلامی را به کشورهای کوچک و ضعیف تقسیم نمودند. احکام و قوانین اسلامی را تغیر داده و به جای آن قوانین کفری شان را حاکم ساختند. به ترویج افکار کفری از طریق تضلیل و آلوده ساختن افکار عامه که یکی از آن دسایس خبیث ایشان است، پرداختند. بعد از ایجاد سازمآن‏های کفری همچو ملل متحد و ملحقات آن از تمام کشورها خواستند تا عضویت آن‏را اخذ نمایند، خلاصه این‏که نظام و قوانین اسلام را از صحنه کنار زده قوت واحد امت مسلمه را به پنجاوچند حصه تقسیم نمودند که تازه ترین مورد آن سودان می‏باشد که در 9 جولائی آگست امسال (2011) به دو حصه سودان شمالی با مرکزیت خرطوم و سودان جنوبی با مرکزیت جوبا تقسیم گردید.

بنابرآن با وجود مسلمان بودن ساکنین سرزمین‏های اسلامی همۀ آن‏ها با از میان رفتن خلافت اسلامی به دارالکفر مبدل گشتند. زیرا احکام و قوانینی که در این کشورها تطبیق می‏شود قوانین کفری بوده و سلطه این کشورها – مستقیم و یا غیر مستقیم – به‏دست کفار قرار دارد اگرچه در ظاهر برای این دولت ها؛ اطلاق دولت آزاد و مستقل می‏شود اما در واقعیت بدون حمایت کفار وجود این دولت ها ناممکن است.

نویسنده: قانت

فطرت طبیعی انسان در طول تاریخ همواره خواهان این بوده تا بشر در ساختار زندگی خویش صاحب نظم و نظامی برای پیش‏برد امورات زندگی خود بوده باشد. به‏عبارت دیگر، طبیعتاً بشر خواستار قوانینی جهت نظم زندگی خویش را در سر داشته است. این تمایل فطری انسان در اکثر زمانه‏ها بشکل درستش در حرکت بوده، به‏این معنی که انسان در درازای تاریخ، مصدری نظم و نظام را الهی و یاهم از جانب معبودی، برمی‏شمردند. اما این‏که معبود در میان انسان‏ها چگونه و کی هست؟ نیز اختلافی وجود داشته، ولی در رابطه به‏مصدر نظم و نظام زندگی بشر که از منشأ الهی بروز کرده باشد، اغلباً اختلافی دیده نشده؛ زیرا بشر به‏صورت عموم در طول تاریخ به‏محوریت خالق(معبود) در ماورای کائنات اعتقاد داشته و هر نوع نظم و نظام در زندگی‏شان را به‏آن ارتباط می‏داده‏اند.

این‏که نوعیت خالق و یاهم به‏تعبیری یونانی‏ها، خدایان در میان ملت‏ها کی و یا به‏چه تعبیری بوده باشد؟ به‏گونه‏های متفاوت نگرسته و پرستش شده است. بگونه‏ای که «شاه» در مصر باستان به‏عنوان خدا، در بین النهرین به‏عنوان نماینده خدا، در فارس به‏عنوان برگزیده خدا و در چین فرزند آسمان شمرده می‏شد. حتی «در اساطیر یونانی» که مهد تمدن اروپا به‏شمار می‏رود "«مبدأ هستی» در چهره خدایان؛ چون: اورانوس، گایا و اروس جستجو می‏شد."¹ پس چگونه روشنی آفتاب تابان هستی به‏دو انگشت پوشانیده شد؟ به‏عبارت دیگر، چگونه ‏ مصدر نظم و نظام بشری بجای نظم و نظام الهی قرار گرفت؟ این‏گونه برخورد بشر در رابطه به‏انتخاب مصدر نظام از خالق به‏بشر و یا از آسمان به‏زمین چیزی نیست که انسان از آغاز خلقتش به‏آن برخورد نموده باشد، بل این یک برخورد تازه‏ای است که بشر آن‏ را تحت عنوان حاکمیت مردم، توسط مردم، بر بالای مردم(دموکراسی) برگزیده‏اند. در نهایت ابتدای این‏گونه برخورد بشری چیزی پیش از عصر رنسانس(حیات دوباره) و انقلاب فرانسه(1789م) اتفاق نیفتاده ‏است.

درین عصر مردم سرخورده‏ای اروپا ده‏ها قرن جهالت و تاریکی را در فضای تحریف شده‏ای دین عیسویت تحت زعامت علمای جبار کلیسا بسر می‏بردند و سرانجام جهل و بدبختی آن فضا سبب شد که عده‏ای از مردم آهسته آهسته به‏هنر، ادب و بعد سواد و علم روی آورند. این آدم‏ها که بعداً بنام سکولران و یا به‏تعبیر بهتر روشنفکران(منکرین دین الله) با چنگ زدن به‏دموکراسی که قرن‏ها قبل از میلاد نزد فیلسوفانی یونانی؛ چون: سقراط، افلاطون و ارسطو و یاهم مفکرین رومی؛ همچو: آکویناس و... نابکار جلوه می‏نمود، از دل و اعماق تاریخ بیرونش کردند و آن را دستاویزی علیه نظام الهی قرارش دادند، و بعد رفته رفته به‏سرحدی رسانیدند که امروزه آن را به‏عنوان نظام بی‏بدیل و پویاترین نظام نزد بشر به‏معرفی گرفته ‏اند. این در حالیست که حقانیت نظام الهی از آسمان تا زمین نور می‏دمد، منشای که زوال ناپذیر است. باتوجه به این، هدف از این نگارش بر ملا ساختن واقعیت شکل‏گیری دموکراسی به‏عنوان نظام خود ساخته‏ای بشری می‏باشد که در درازای تاریخ مورد بحث قرارداده شده است.

دموکراسی در متون تاریخی یونان: در میان قرون یازدهم الی ششم قبل از میلاد در یونان که اصلأ تاریخ و روایتی وجود نداشت، مردم به‏گونه اسطوره‏ها و قصه‏ها به‏آغاز حیات انسان و پیدایش جهان هستی می‏پرداختند؛ البته هدف و مرام پرداختن به‏این چنین موضوعات، تبیین انسان با جهان هستی خوانده شده است. به‏تعقیب این اسطوره پردازان، گروهی دیگری بنام سوفسطائیان در قرن پنجم پیش از میلاد روی صحنه می‏آیند، سوفسطائیان نقطه آغاز گذار از اندیشه‏های اسطوره‏ای که پیرامون حیات بشر و جهان هستی در جدال بودند، می‏باشد. آن‏ها با پرداختن به‏مباحث و جدال‏های گوناگون به‏‏این امر نایل آمدند که فضیلت و تربیت امکان قدرت را برای سایر مردم غیر از اشرافی حاکم، می‏تواند امکان پذیر سازد، زیرا قبل از سوفسطائیان طبقه اشراف از حاکمیت مطلق میراثی برخوردار بودند، که فضیلت و تربیت را نتیجه توارث برای خود می‏پنداشتند؛ به‏همین سبب خود را حاکم ذی حق نسبت بر سایر مخلوقات الله سبحانه وتعالی می‏انگاشتند.

اما سوفسطائیان راهی سومی را بر حل این معضل پیشنهاد نمودند، که آن عبارت از رابطه بین طبیعت و تربیت می‏باشد. یعنی آن‏ها تربیت عقلانی را غیر از تربیت اشرافی تعریف کردند، و کسب این تربیت را مشروط به‏حاکم شدن و یا زمامدار بودن بر سایر انسان‏ها، بر علاوه اشراف عنوان کردند. اینک بعد از سوفسطائیان ظهور فیلسوفانی؛ چون: سقراط در قرن چهارم پیش از میلاد صحنه را بیشتر از پیش مورد نقد علیه این نظام حاکم قرار می‏دهد. قابل ذکر است که در این زمان در یونان حکومت‏های تیوکراسی(حکومت دینی)، حکومت الیگارشی(حکومت متنفذین) و حکومت دموکراسی تحت حاکمیت اشراف بشکل میراثی مروج بود. سقراط؛ مانند: سوفسطائیان پایه‏ای حاکمیت و نظام را بر فضیلت پیوند می‏زند، اما فضیلت را متکی بر فلسفه مشروط می‏سازد. به‏تعبیر او شخصی صاحب فضیلت می‏تواند بوده باشد که از فلسفه بهره گرفته باشد.

او برای نخستین‏بار دموکراسی نوپا و تازه نفس را مورد حمله شدیدی خویش قرار می‏دهد. قابل ذکر است که دموکراسی این حرام زاده‏ای تاریخ، برای اولین‏بار در همین زمانه متولد می‏گردد، و سقراط با این گفته‏اش بر آن سخت می‏تازد: "وقتی کفش دوز و دروگری برای حرفه‏ای خود نیازمند تخصص‏اند، چگونه انتظار داریم که حکومت به‏عنوان دشوارترین حرفه که به‏بالاترین تخصص را نیاز دارد، به‏مردم عادی سپرده شود."² این دیدگاه سقراط در برابر نظریه و روش حکومت دموکراسی قرار می‏گیرد، و چنین دیدگاه با نظریه و تفکر طبقه حاکم(اشراف) که تربیت و فضیلت را موروثی می‏انگاشتند، در تضاد واقع می‏شود. "سرانجام این تضاد سقراط با دموکراسی او را به‏پای مرگ محکوم می‏کند."³

اینک نوبت به‏افلاطون می‏رسد؛ افلاطون که شاگرد سقراط و از جمله فیلسوفانی مشهور یونان به‏حساب می‏آید، اعدام سقراط وی را سخت مأیوس نموده، او هم به‏مانند استادش به‏اکثریت دموکراسی حمله می‏کند. او استقرار حکومت را در دست کسانی می‏دانست که دارای فضیلت سیاسی بیشتر باشند تا جامعه را به‏راه سعادت سوق دهند، نه‏حاکمیت در دست توده‏های مردمی باشد که فضیلت را بدون کسب آن مورثی می‏پندارند. سرانجام رشته‏ای این کشمکش‏های فیلسوفان با دموکراسی به‏دامن ارسطو می‏افتد. ارسطو فیلسوف نامدار یونان به‏مانند سلفش-سقراط و افلاطون- اما با تفاوت اندک نظام دموکراسی را به‏باد انتقاد می‏گیرد؛ او در مورد دموکراسی این طور نظر دارد: "حکومت دموکراسی به‏دلیل شرکت اکثریت، فاقد فضیلت و مطلوب می‏باشد."⁴ زیرا به‏قول او نظام صحیح آن نظامی است که باید فیلسوفان بر آن حاکم بوده باشند، نه‏اکثریت افراد جامعه که اصلاَ آگاهی لازم برای رهبری یک جامعه را ندارند.

دموکراسی در تاریخ روم قدیم: هرچند روم از منظر جغرافیایی جزء از حوزه اروپای لاتین و یکی از همسایه‏گان نزدیک یونان به‏شمار می‏رفت، با آنهم سهم روم در رشد اندیشه‏ای سیاسی چندان قابل توجه نبود؛ اما برخی نهادها و نظام‏های حقوقی روم در تحول اندیشه سیاسی بی‏تاثیری نبوده است. در کل رومی‏ها اندیشه‏های فلسفی، از جمله اندیشه سیاسی خود را از یونانیان گرفتند."⁵ «پولی بیوس» یکی از نظریه‏پردازان و تاریخ‏نویسان نامدار رومی در قرن سوم قبل از میلاد با تأثیر پذیری از مفکوره‏های یونانی، "شکل‏های ساده حکومت را بر حسب تقسیم بندی-یونانی- که عبارت از حکومت شاهی، حکومت اشرافی و دموکراسی بود، اساس‏گزاری نمود. هر یک از این شکل‏ها نوع سالم و نوع فاسد دارد؛ بنابر یک توالی طبیعی نوع سالم به‏نوع فاسد و یک شکل به‏شکل دیگر تغییر می‏کند، زیرا هر یکی از شکل‏های حکومت تخم زوال را در خود دارد."⁶ به‏هر حال پولی بیوس حکومت دموکراسی را  در آخرین قسمت از طبقه‏بندی حکومت‏ها برمی‏شمارد.

"«آکویناس» یکی دیگری از متفکرین روم به‏حساب می‏آید. او در سال 1225م در روکاسا که یکی از شهرهای ایتالیا می‏باشد، به‏دنیا آمد. فلسفه‏ای او از سه منبع عمده سرچشمه گرفته است، فلسفه کلاسیک-به‏ویژه افکار ارسطو-، آموزه‏های عیسویت و سرانجام حقوق رومی. آکویناس حکومت‏های کاملاً مردمی(دموکراسی) را از این جهت نمی‏پسندید که عموماً موجب اختلاف و افتراق می‏شوند."⁷

هرچند تعاریف زیادی از دموکراسی نزد این فیلسوفان و مفکرین اروپایی در این تسلسل زمانی به‏نگاه‏های متفاوت وجود داشته، اما در کل به‏دموکراسی این‏گونه که امروزه به ‏آن به‏عنوان نظام برتر بشری نگریسته می‏شود، دیده نمی‏شد. شاید یک دلیلش هم این بوده باشد که دموکراسی هیچ‏گونه پیوند و ارتباطی با مصادر الهی و به‏تعبیر یونانی‏ها خدایان نداشته باشد. به‏‏هر حال برداشت آن‏ها از دموکراسی همین قدر بود که نظام دموکراسی را در پائین‏ترین سطح نظام‏ها و حکومت‏ها قرارش دادند، نه در صدر نظام‏های سیاسی؛ آن‏گونه که امروزه در جهان مروج است. این در حالیست که نظام دموکراسی در آن عصر آغاز به‏شکل‏گیری و پیدایش نموده بود.

دموکراسی در عصر رنسانس: تاریخ جدید اروپا که با عصر رنسانس(حیات دوباره) آغاز می‏گردد، همه توازن را در امر الهی بودن مصدر قوانین بشر برهم می‏زند. در این عصر نخستین نشانه‏ای از زوال نظام کلیسا به‏نظام خود ساخته‏ای بشری به‏چشم می‏خورد. اروپا در این عصر، سده‏های میانه را به‏عقب می‏راند و وارد فصلی تازه‏ای می‏گردد که تاریخ اروپا و بعدها حتی جهان ما را به‏دگرگونی می‏کشد. در این دوره ابتدا حاکمیت کلیسا مورد حمله قرار می‏گیرد تا این‏که از هم می‏پاشد و به‏تعقیب آن نظام فیودالی روی صحنه می‏آید و در نهایت نزول می‏کند. همچنین نظام شاهی روی کار می‏آید و سرانجام این نظام آهسته آهسته با نظام جدیدی به‏نام «دموکراسی» عوض می‏گردد.

دموکراسی با ورودش در جامعه اروپا ابتدا در عرصه ادبی، اجتماعی، سیاسی و سرانجام ریشه دین‏مداری را برمی‏اندازد، و مصدر نظم و نظام را از خالق به‏مخلوق تغییر مسیر می‏دهد. هرچند این کار جا دارد که بجای دین تحریف شده‏ای؛ همچون: عیسویت و برهم کوبیدن نظام‏های پوشالی قرون وسطایی اروپا بجا و نقش آفرین باشد، اما کار آن به‏اینجا ختم نمی‏گردد، بل رفته رفته چنین مفکوره‏ها به‏سایر ادیان معتبر جهان از جمله اسلام می‏تازد، و با این نگرش به‏سوی اسلام می‏خواهند که آن را هم به‏نگاهی دین‏مداری از طراز عیسویت بنگرند. در حالی‏که واقعیت اسلام با عیسویت بی‏نهایت متفاوت و متناقض می‏باشد. در نهایتی امر ظهور رنسانس در اروپا منجر به‏هم پاشی نظام کلیسایی و بعد از آن نظام فیودالی، به‏تعقیب آن نظام شاهی و سرانجام با گزینش نظام دموکراسی بدیلی برای این نظام‏های قرون وسطایی نیز قرار می‏گیرد. هرچند مفکوره رنسانس مباحث زیادی را می‏طلبد، اما بصورت فشرده در باز آفرینی رنسانس در تاریخ اروپا سه جریان عمده نقش داشته‏اند، که آن‏ها عبارت اند از:

ü      اومانیسم، که اساس باور و دیدگاه‏اش را انسان محوری بجای خدا محوری که در دوره‏های قرون وسطایی یا سده‏های میانه مروج بود، تشکیل می‏داد.

ü      انقلاب علمی، که سرلوحه باورش را نقد اعتقادات دروغین پاپ‏های عیسوی، مبنی بر مرکزیت زمین در کائنات تشکیل می‏داد. این مفکوره در ابتدا با انتشار کتاب تحقیقی «افلاک» نوشته «کوپرنیک» در رابطه به‏عدم مرکزیت کره زمین در کائنات به‏میان آمد، که در نتیجه همه اعتقادات کلیسا را برای اولین‏بار تحت پرسش قرار داد، زیرا در قبل اهل کلیسا به این باور بودند که زمین مرکزیت کائنات به‏حساب می‏آید و آن را جزء از عقاید خویش می‏انگاشتند.

ü      مفکوره اصلاحات دینی(پروتستانیزم)، این مفکوره در وهله نخست توسط «مارتین لوتر» و «جان کالون» به‏راه انداخته شد؛ این جنبش اصلی‏ترین و منتقدترین جنبشی بود که از درون کلیسا و علیه آن به‏پا خواسته بود. هرچند در ایجاد و شروع عصر رنسانس شاخه‏های دیگری؛ همچون: هنر، ادبیات(سواد) و غیره فعالیت‏های حرفه‏ای نقشی داشت، اما برجسته‏ترین آن‏ها همین سه جریان فوق بود، که در میان آن‏ها جنبش اصلاحات دینی به‏سرکردگی مارتین‏ لوتر نقش ویژه و ماندگاری را از خود بجا گذاشت؛ زیرا این جنبش با تفکرات نقادی از درون متون انجیل بیرون بدر آمده بود که از همه بی‏عدالتی‏های اهل کلیسا آگاهی کامل داشت تا این‏که آن را تحت پرسش قرار داد.

سرانجام تمام این منتقدین اهل کلیسا به‏نام روشنفکران این عصر(رنسانس) به‏شهرت رسیدند، و بعد‏ها رفته رفته حتی طبقه متوسط و سرانجام طبقه پائینی افراد جامعه در اروپا از این همه ظلم و بیدادگری اهل کلیسا آگاهی یافته و علیه آن به‏مبارزه و پرخاش‏گری پرداختند. ابتدا آن‏ها این برداشت پاپ‏های عیسوی را که گویا آن‏ها نماینده‏گان خدا در روی زمین می‏باشند و هرآنچه را آن‏ها برای مردم و جامعه معین و مشخص ساخته‎اند، زیر پرسش بردند، تا این‏که سخن به‏اینجا کشانیده شد که دیگر خالق در برابر قدرت سیاسی بشر هیچ‏گونه نقشی را نداشته باشد. همین علت بود که آن‏ها را بنام سکولران(انکار کننده خالق) نامگذاری نمودند.

سرانجام این کشمکش‏های دوامدار میان اهل کلیسا(پاپ‏ها) و روشنفکران(سکولران) قرن‏ها دوام نمود، و این گیر و دارها جان هزاران و حتی صدها هزار انسان اروپایی را قربانی گرفت. تا این‏که به‏راه حلی دست یافتند که آن همان مصلحت و یا سازشِ بود که میان اهل کلیسا و روشنفکران صورت گرفت. بنابرین، سازش دین عیسویت بصورت کل در حوزه کلیسا(عبادتگاه) محدود و محصور باقی ماند، و دیگر در امور دنیا(سیاست و حکومت) اصلاً نقش و سهمی برایش داده نشد. عصا و چوب دست روشنفکران این عصر، ابتدا هنر و بعد ادبیات(سواد) و سرانجام دموکراسی بود، که برای نخستین‏بار این نظام مفسد بشری را از دل تاریخ بیرون کرده و آن را به‏عنوان نظام بشری در مقابل حاکمیت کلیسا برای خود برگزیدند.

دموکراسی در عصر جدید: دموکراسی در تسلسل تاریخی‏اش با مفکوره جدید دیگری می‏آمیزد، و خود را با آن چرب‏تر و نرم‏تر می‏سازد، که این مفکوره بنام لیبرالیزم یاد می‏گردد. هرچند دموکراسی به‏دلیل بهتر بودنش از گزند مفکوره‏های تحریف شده‏ای عیسوی از سوی مفکرین اروپایی برگزیده شد، اما برعکس در ابتدای ظهورش فیلسوفانی؛ همچو: سقراط، افلاطون و... با این نظام سر سازگاری نشان ندادند. مگر این‏که این مفکوره رفته رفته جایش را با پائین یافتن دوره قرون وسطا در اروپا، پیدا نمود. در نهایت امر، نظام دموکراسی با آن‏که از جانب مخالفین کلیسا(روشنفکران) به‏عنوان نظام حلال مشکلات برای مردم اروپا انتخاب گردید؛ اما آنچه را که امروزه عده‏ای از غرب‏زده‏گان مبنی بر پویا بودن نظام دموکراسی برای بشر تصور می‏نمایند، در حالی‏که در ابتدا چنین نبود.

زیرا از واقعیت شکل‏گیری آن هویداست که چنین یک طرز دیدگاه و برداشت از دموکراسی در گذشته اصلاً وجود نداشته است. از جانب دیگر نظام دموکراسی بشکلی که امروزه از آن تعریفی ارایه می‏گردد، در واقعیتش وجود ندارد؛ زیرا "دموکراسی به‏معنی حقیقی آن یک تفکر خیالی و موهوم بوده که قابلیت تطبیق را ندارد. بناً دموکراسی به‏معنی واقعی آن هرگز وجود نداشته و در ابتدا هم وجود نداشت."⁸ چون‏که عمده‏ترین تعریفی که از دموکراسی یعنی حکومت مردم، توسط مردم، بر بالای مردم صورت گرفته، در حقیقت در آن دیده نمی‏شود؛ زیرا در کشورهای عمده غربی و اروپایی که خواستگاه نظام دموکراسی به‏حساب می‏آیند، حتی زنان تا همین چند دهه قبل حق رأی دادن را در خود نمی‏دیدند. "چنان‏که تا سال 1918م، در انگلستان زنان حقی رأی دادن را نداشتند."⁹ حتی در کشور آلمان در سال 1964م برای زنان حق رأی دادن اعطأ شد، و سرانجام در امریکا در سال 1920م بر ‏اساس فرمانی رئیس جمهور وقت امریکا ویلسون، برای نخستین‏بار زنان صاحب حق رأی مساوی با مردان را دریافت نمودند.

این‏که غرب پای دموکراسی را فراتر از مرزهای اروپا به‏دیگر ملت‏ها از جمله امت مسلمان تحت عنوان یگانه نظام بشری کشانید، چیزی نیست جز اغوا نمودن اذهان عامه. برعلاوه امروزه غرب این نظام را به‏حدی مقدس و پاک جلوه می‏دهد که اصلاً در واقعیت نفس این نظام دیده نمی‏شود. چنان‏که در این اواخر «چریل بنارد» همسر زلمی خلیلزاد در کتابش تحت عنوان «اسلام دموکراتیک مدنی» خواسته که نظام دموکراسی را به‏عنوان مدل نظم و نظام برتر در جهان و مخصوصاً برای مسلمانان پیشکش نماید. او در این نوشته‏اش به‏مسلمانان چنین توصیه نموده که باید بیشتر از پیش به‏آن بگروند. او در بخشی از کتابش چنین می‏نویسد: "یکی از راه‏های تقویت توسعه دموکراسی به‏شیوه‏ای است که مسلمانان در غرب هویت خود را بدان طریق بیان می‏کنند توجه، و از آن حمایت بیشتری شود. از جمله موسیقی، فرهنگ و... ."¹⁰

این بود واقعیت شکل‏گیری نظام دموکراسی در میان ملت‏ها و در درازای تاریخ. نظامی که با خواست فطری بشر منافاتی مطلق دارد، اما باقی برمی‏گردد به‏امت مسلمان که امروزه یگانه امتی‏اند که بزرگ‏ترین نظامی با رسالت را همراه با خود دارند، که آن برگرفته از وحی الله سبحانه وتعالی می‏باشد، نظامی که خالق بشر برای بشر و به‏سعادت بشر برگزیده است.

در پایان آنچه را که تا به‏حال روی آن بحث صورت گرفت واقعیتی بود که پیرامون شکل‏گیری نظام دموکراسی در درازای تاریخ می‏چرخید؛ ولی نقد بنده در پیوند به‏دموکراسی از منظر تاریخی بر این است که نظام دموکراسی هرچند در یونان زاده شد، اما پذیرش آن آن‏چنان نبود که امروزه از آن تعریف و تعبیری ارایه می‏گیرد، زیرا این مفکوره در آغاز پیدایش ‏اش مورد نقد و رد فیلسوفانی یونانی قرار گرفته بود. بر علاوه، دموکراسی در عصر رنسانس به‏این حالتش باقی نماند، بل مفکوره‏ای دیگری نیز به‏مرور زمان به آن افزوده شد که آن عبارت از لیبرالیزم می‏باشد؛ و دلیلی یکجا شدن این مفکوره با دموکراسی در این بود، آنچه را که دموکراسی می‏بایست در خود می‏داشت، نداشت؛ مانند: آزادی‏های بشری و قایل شدن حق و حقوق برای سایر انسان‏ها از جمله زنان و... بنابرین، این آزادی‏ها شعار اصلی دموکراسی نبود که آن در یونان بوجود آمده بود، بل این شعاری بود که بعدها و در عصر جدید از لیبرالیزم به دموکراسی افزده شد.  

باوجود این هنوز هم نظام دموکراسی دارای خلاهای فاحشی است که نمی‏شود به‏تمام مواردی آن در این کوچک نویسی پرداخت. چنان‏که تا 50 سال قبل زنان که بخش گسترده‏ای از بشر روی زمین را تشکیل می‏دهند، در اروپا سهم سیاسی برای آن‏ها داده نمی‏شد. پس چه رسد به‏سایر آزادی‏های که امروزه آن را بر دموکراسی پیوند می‏دهند!

همچنین در دامانی همین دموکراسی بود که بشر به‏فرهنگی استعمار و استثمارگرایی آغشته شد که در نتیجه‏ی آن دو جنگ جهانی را در پی داشت که در آن بیشتر از 60 میلیون انسان به‏قتل رسید. خلاصه هدف نهایی نظام دموکراسی چیزی نیست که بشر به‏آن هدف خلق شده باشد، بل این نظامی است که روشنفکران اروپایی از جبر روزگاری تاریخ آن را برای خود بر گزدیدند. بناً نابودی چنین یک نظام که مخالف فطرت بشری می‏باشد، یک مسئله حتمی و لازمی پنداشته می‏شود؛ نظامی که واقعاً بشر را در گردابی این همه بدبختی و فلاکت گیر کرده است.

منابع:

1-       پولادی، داکتر کمال؛ تاریخ اندیشه سیاسی در غرب؛ جلد اول؛ سال 1382؛ ص 21-22.

2-       همان منبع؛ ص 37.

3-       همان منبع؛ ص 37.

4-       http://92.persianblog.ir/tag  24.12.1390هـ.ش.

5-       پولادی، داکتر کمال؛ تاریخ اندیشه سیاسی در غرب؛ جلد اول؛ سال 1382؛ ص 99-100.

6-       همان منبع؛ ص 104.

7-       همان منبع؛ ص 166-167.

8-       زلوم، عبدالقدیم؛ دموکراسی نظام کفر است، عمل، تطبیق و دعوت به‏سوی آن حرام می‏باشد؛ از منشورات حزب التحریر؛ ص 13.

9-       سایت انترنتی: http://fa.wikipedia.org حق رأی زنان.

10-   بنارد، چریل؛ اسلام دموکراتیک مدنی؛ مترجم: قهرمانپور، عسگر؛ ص 85.

نویسنده: احمدصدیق احمدی