از عقبه بن عامر رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«إِذَا رَأَيْتَ اللَّهَ يُعْطِي الْعَبْدَ مِنْ الدُّنْيَا عَلَى مَعَاصِيهِ مَا يُحِبُّ فَإِنَّمَا هُوَ اسْتِدْرَاجٌ» ثُمَّ تَلَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ (فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُمْ بَغْتَةً فَإِذَا هُمْ مُبْلِسُونَ)

(رواه احمد)

ترجمه: هرگاه مشاهده کردید که الله متعال برای بندۀ ظالم و نافرمان‌اش آن‌چه از مال، دارایی و قدرت دنیا را که آن بنده دوست دارد می‌دهد، بدانید که آن در حق وی استدراج (یک نوع مهلت دادن) است.

آن‌گاه پیامبر صلی الله علیه وسلم به طور استشهاد این آیه را تلاوت نمود:

﴿فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُمْ بَغْتَةً فَإِذَا هُمْ مُبْلِسُونَ﴾

[الأنعام: 44]

ترجمه: «هنگامی‌که آنان دستور الهی را كه به ايشان تذكر داده شد فراموش كردند، ما هم درهای همه‌چيز را به روی آن‌ها گشوديم تا به نعمت (یا قدرتی) كه به آن‌ها داده شد، شادمان و مغرور شدند، ناگهان آن‌ها را (برای مواخذه) گرفتيم و يک‌باره نااميد شدند.»

شرح حديث

یکی از قوانین الله سبحانه و تعالی که با افراد یا اقوام وملت‏ها برخورد می‌کند، قاعدۀ «استدراج» است؛ یعنی هنگامی‌که افراد یاگروهی در معصیت و گناه مبتلا شوند، آخرت و قوانین الهی را فراموش کنند، الله متعال از ایشان ناراض می‏شود و بعضی اوقات به آن‌ها مهلت می‏دهد و برای اندک مدتی به آن‌ها نعمت‌ها، آسایش و قدرت دنیا را می‏دهد تا این‌که در آن آسایش و قدرت، مست، مدهوش و مغرور شوند و بیش‌تر نافرمانی کنند و در نهایت مورد سخت‌ترین عذاب و مواخذۀ الله متعال قرار می‏گیرند که این امر در اصطلاح خاص شریعت (استدراج) گفته می‏شود؛ پس حال رهبران و حکام ما چه خواهد بود که شب و روز دیوانه‌وار در پی به دست آوردن قدرت هستند تا توسط قدرت‌شان پلان‌ها و قوانین کفری را در سرزمین‌های اسلامی نهادینه سازند.

خلاصه حدیث

هرگاه افراد یا گروهی را دیدید که قوانین الله متعال را فراموش کرده از کفار پیروی می‏کنند و زندگی‌شان پر از گناه است با وجود این، نعمت‌ها، آسایش و قدرت دنیوی برای‌شان داده شده و از آن در راه معصیت و گناه استفاده می‏کنند، بدانید که الله متعال به آنان مهلت داده تا چاق و فربه شوند و سرانجام هیزم یا درگیران دوزخ شوند.