(ترجمه)

در بیست‌وهشتم رجبِ 1432 هجری، مطابق سوم مارچ 1924 میلادی؛ مصطفی کمال اتاترک تصمیم گرفت تا خلافت اسلامی ملغا و بجای آن جمهوری ترکیه حاکم گردد که تا اکنون پابرجاست.

چند روز قبل (بر اساس تقویم هجری) یادبود از 99همین سالروز سقوط خلافت بود. این یادبود همزمان با بحران شیوع ویروس واگیر کرونا بود. حرف و حدیث‌های فروانی پیرامون چگونگی مبارزه با این ویروس مجهول و تغیرات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی و پیامدهای آیندۀ این بیماری واگیر در جریان بوده است؛ بحرانی‌که دانش‌مندان، پژوهش‌گران و استراتیژیست‌ها تاهنوز نتوانستند راه‌حلی برای آن دریایند و هفته‌ها و ماه‌های آینده را در انتظار نشستند تا اوضاع از حالت کنونی‌اش بیرون شود.

کسی‌که قضیۀ یادبود 99همین سالروز سقوط خلافت را دنبال نموده باشد، درمی‌یابد که این قضیه در حلقات و محافل عربی و اسلامی بازتاب آن‌چنانی نیافت؛ به استثای حزب التحریر و پیامی‌که امیر آن به این مناسبت در شام دوشنبه 28 رجب ایراد نمود. شاید دنبال نمودن بیانیه‌های مربوط به این امر اهمیتی کمتری داشته باشد؛ چون تمام جهان و جهان اسلام مشغول قضایای خطرناک، از جمله ویروس کرونا و پیامدهای آن استند. این برعلاوۀ جنگ‌ها و درگیرهایی‌ست که در اکثر سرزمین‌های اسلامی گسترش یافته است. آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل دوشنبه گذشته از همه جناح‌های درگیر در همۀ جهان درخواست نمود تا هرچه عاجل آتش‌بس نمایند تا از کسانی‌که در معرض خطرات و عواقب ویران‌گر ویروس کرونا قرار دارند، حمایت صورت گیرد.

اما پرسش اساسی این است: نقش جهان اسلام در این رویارویی جهانی در کجاست؟ نقش دولت خلافت در طول ادوار تاریخی در امر مبارزه و رویارویی با بحران‌هان‌های جهانی چگونه بوده است؟ و اوضاع بهداشتی در ادوار مختلف دولت خلافت اسلامی در چی جایگاهی قرار داشته است؟

این طبیعی‌ست که بررسی و ارزیابی تجربۀ خلافت اسلامی بطور آنی و در یک نوشتار رسانه‌ای کار سخت و دشوار است؛ چون آن یک تجربه طولانی بوده و در مراحل گوناگون به‌وقوع پیوسته‌است. خلافت اسلامی پس از وفات پیامبر اسلام صلی الله علیه وسلم و زمان خلفای راشدین به یک منوال و شکل نبوده؛ بلکه با گذشت مراحل متعدد به سلطنت عثمانی و در نهایت با خلافت اسلامی پایان یافته‌است. اما در تاریخ خلافت اسلامی دوره‌هایی بوده که وضعیت جهان اسلام را در بهترین حالت به تصویر می‌کشد. علوم طبی، درمانگاه‌ها و انواع وسایل پیشرفتۀ آن روز گسترش چشم‌گیری داشته، دانش‌مندان، پزشکان و کاشفان مسلمان در حوزۀ تمدن جهانی دستاوردهای بی‌پیشنه‌ای داشتند و تا اکنون در علوم طبی جدید از آن‌ها بعنوان بزرگ‌ترین مرجع استفاده می‌شوند.

اما آن‌چه امروز مهم است، این‌ست که دنیای عرب و اسلام در مقابله با این مرض جدید در چی جایگاهی قرار دارند؟ دانش‌مندان عرب و مسلمانی‌که داروها و واکسین‌ها برای جلوگیری از امراض واگیر کشف نمایند، در کجاستند؟ و واقعیت درمانگاه‌ها و بنیادهای بهداشتی در سرزمین‌های عربی و اسلامی چگونه است؟

هرآن‌که اخبار مرض واگیرِ کرونا و نحوۀ معالجه و وقایۀ آن را دنبال نماید؛ متوجه می‌شود که جهان منتظر نتایج برآمده از آزمایشگاه‌های علمی و پزشکی چین، آلمان، فرانسه، امریکا و بریتانیاست. برخی هم تلاش‌های پزشکان ایرانی را دنبال می‌کنند که برای جلوگیری از انتشار بیش از حد آن تلاش‌های پیگیری دارند. تعداد از مسلمان‌ها احادیث و روایات نقل شده از پیامبر اسلام را که در وقایه از مرض طاعون گفته شده، تبلیغ می‌نمایند. این روایات که به قرنطینه نمودن و عدم گشت‌وگذار دلالت می‌نماید، توجه بسیاری را به خود جلب نموده است؛ حتی برخی روزنامه‌های غربی پیرامون این رویات چیزهای نوشته‌اند. اما این همه واقعیت موجود را که ملت‌های عرب و مسلمان از آن رنج می‌برند و نگران هستند؛ از بین نمی‌برد. باوجود آن‌که حجم انتشار این مرض در این سرزمین‌ها به‌مراتب کم‌تر از انتشار آن در کشورهای اروپایی، امریکا، چین و کوریای جنوبی می‌باشد.

تعدادی از مسلمان‌ها به این مرض واگیر تنها از بعد اخلاقی و تربیتی نگریستند. برخی هم آن را ابتلای الله سبحانه وتعالی دانسته، عدۀ دیگر آن را فرصت جهت برگشت بسوی الله، ایجاد اخلاق نیکو و تفکر پیرامون الله و نعمت‌هایش دانستند؛ هرچند روی دیگر این وباء و مرض واگیر مقامات و مراجع دینی اسلامی و مسیحی را مجبور نموده تا نمازهای جمعه، جماعت‌ها و مراسم مذهبی را متوقف سازند. کار به‌جای رسیده که دروازه‌های اماکن عبادی را بسته نمایند و این روی دیگری از این بحران است.

معلومات اولیه بیان‌گر آن‌ست که دولت چین بر کنترل این مرض فایق آمده و کمک‌هایی را به کشورهای اروپایی و برخی کشورهای اسلامی جهت تضعیف اثرات این مرض می‌فرستد. این درحالی‌ست که دولت‌های اروپایی کمک‌های کشورهای همسایه را رد نموده و امریکا می‌خواهد به تنهایی واکسین این مرض را کشف نماید. این در زمانی‌ست که امریکا با چالش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی قرار داشته و هنوز هم بر وضع تحریم‌ها علیه کشورهای دیگر مثل وینزویلا و ایران ادامه می‌دهد و جهان مشغول بررسی پیامدهای مالی، اقتصادی و اجتماعی این مرض واگیر می‌باشد.

اما در حوزۀ سرزمین‌های عربی و اسلامی پرسش مهم این‌ست: آیا ممکن است انتشار این ویروس کشنده زمینۀ توقف درگیری‌ها را مساعد ساخته و فرصت کار مشترک در مبارزه با این چالش تازه را مساعد سازد؟ و با وجود همۀ اختلافات‌مان قضیۀ انسانی و اجتماعی را اولویت دهد؟

در زمان کرونا و در 99همین سال‌روز سقوط خلافت اسلامی؛ باید صفحات مثبتی را در تاریخ ورق بزنیم تا این‌که نقش فرهنگی، انسانی و مثبت خود را بجای این‌که منتظر دستاوردهای دیگران در حوزۀ جنگ، سلاح، پیش‌رفت‌های علمی، داروها و واکسین‌ها جدید بمانیم، در جهان ادا نماییم.

نویسنده: قاسم قصیر

مترجم: منیب حمیدی

منبع: عربی 21

#كرونا

#Corona

#Covid19