(لومړۍ برخه)

(ژباړه)

 د غرب فرهنګ اوسمهال پر نړۍ خور شوی دی. کله چې په ۱۸مه میلادي پېړۍ په اروپا کې دغه فرهنګ را پورته شو، نو اسلامي فرهنګ یې له قدرت څخه ګوښه کړ. دغه راز کله چې غرب په پوځي جګړه کې خلافت مات کړ، نو په اسلامي خاورو کې د اسلامي فرهنګ ځای هم دغه فرهنګ ونیوه. د هغه مهال ځواکمنو هېوادونو فرانسې او برېتانیا له هماغه وخته د اسلام د له منځه وړلو او د مسلمانانو له ژوند څخه د اسلام د لرې کولو پلان درلود، چې وروسته یې د اسلام د واکمنېدو د مخنیوي هڅه هم وکړه.  

دغه مسوولیت اوسمهال د امریکا پر غاړه دی. مارکسیستي مفکوره او د هغې نړیوالې طرحې (د استعمار برابري، نړیواله سوله او د کارګرې طبقې یووالی) هغه څه و، چې د غرب د فرهنګ پر وړاندې لومړني خنډونه ګڼل کېدل؛ په ځانګړې توګه کله چې د شوري اتحاد په چوکاټ کې د روسیې په رهبرۍ سره راټول شول. مارکسیستي مفکوره ونه توانېده چې پر یوه ځانګړي فرهنګ تمرکز وکړي او د خلکو کارونه د هغوی د دیني باورونو پر بنسټ ترسره کړي. خو دولتي مسایل یې د سوسیالیستي مفکورې پر بنسټ حلول. کله چې په ۹۰یمه لسیزه کې سوسیالېزم ګډوډ شو او شوري اتحاد له منځه لاړ، نو د غرب د فرهنګ پر وړاندې بل هېڅ خند پاتې نه شو. له دې وروسته د غرب فرهنګ او نړیوالو طرحو لکه؛ ډیموکراسي، لېبرالېزم او پر نړۍ د تسلط لپاره د دوی ازادیو ته میدان ورخوشې شو. اوسمهال له اسلامي فرهنګ پرته بل هېڅ داسې فرهنګ نشته چې غربي فرهنګ ته ګواښ پېښ کړي. خو اسلامي فرهنګ هم د مسلمانانو په ذهنونو کې د یوې پروژې په حیث دی، چې د ټیکاو لپاره یې ډېر ګوندونه او ټولنې کار کوي. ایا پر نړۍ غربي فرهنګ له دې کبله بریالی شوی چې سم دی؟ که دا یوه لنډ مهاله بریا ده یا په ټکنالوژۍ او اختراعاتو کې د غرب پرمختګ د دې لامل ګرځېدلي دي؟ په دغې مقاله کې د همدغو پوښتونو د ځوابولو هڅه کوو؟

پانګوالي هغه اقتصادي نظام دی چې د ژوند، کایناتو او انسان له ټولیزې مفکورې څخه منشاء اخلي. د دې لپاره چې د پانګوالۍ پر نظام پوه شو او په اړه یې حکم وکړلی شو، نو باید هغه مفکوره مطالعه کړو چې پانګوالي سرچینه ترې اخلي. هغه مفکوره چې پانګوالي‌ ترې سرچینه اخلي سیکولرېزم یعنې د دین او دونیا بېلتون دی. دغه مفکوره له غرب په ځانګړې توګه اروپا څخه راپورته شوې ده. د دغې مفکورې د فساد او اساسي نقص په اړه به دومره ووایو چې دکایناتو، ژوند، انسان په اړه او هم له وړاندې او وروسته سره د دوی د اړیکې په برخه کې د عقل پایله سمه نه ده. که څه هم دغه محسوس واقعیتونه او له وړاندې او وروسته سره یې اړیکه په احکامو کې بیان شوې ده. خو هغه احکام چې د انسان، کایناتو او ژوند په مبدأ پورې اړه لري، د هغه ژوند د کړنو پایله ده چې غربیانو په منځنیو پېړیو کې کاوه. دا هر څه د هغه وخت د کلیسا او علومو ترمنځ په جګړو کې په ښه ډول ښکاري، چې یوه لوري کسانو یې ځانونه د الله سبحانه وتعالی استازي بلل او د بل لوري مفکرو خلکو بیا ځانونه د مادي چارو مسوول ګڼل. عقل د دغه لانجو په حل کې په یوازې ځان حکم نه کاوه، نو کلیسا (چې ځان یې د خلکو استازی ګاڼه) د وینې تویونې، وېرې او غوسې لامل شوه. وروسته ډېره غوسه د دې لامل شوه، چې علما او متفکرین انقلاب وکړي او بالاخره قضیه یې په منځلاریتوب سره حل کړه. دا ځکه چې یوه لوري هم د مقابل اړخ د پوره له منځه وړلو توان نه درلود. 

منځلاریتوب یعنې د دین او دونیا په بېلوالي اعتراف کول.‌ دا د دغې مقولې د رامنځته کېدو لامل شوه: «هغه څه چې د قیصر دي قیصر ته او هغه څه چې د الله دي الله ته دې ورکړل شي.» یعنې پر دوو متضادو شیانو اعتراف کول، چې د یو ځای کېدو امکان یې هم نشته دی. د دوی په اند علم د دین او عقل د اېمان مخالف و. ځکه علم په غیبیاتو پورې تړل کېده، د درک امکان یې نه و او دویم په حواسو او محسوسو واقعیتونو پورې تړل کېده. په دې ‌‌ډول یې هر یوه ته خپل خپل ځای ورکړ. دوی به ویل، چې دین د انسان او خالق تر منځ اړیکه ده او ځای یې هم کلیسا دی. علم ټولې اړیکې ترتیبوي او له ټول پراخوالي سره سره  یې ځای ژوند دی. د دوی په هغو متضادو باورونو لکه؛ علم، دین، عقل او اېمان کې لانجې رامنځته شوې. نو دا یو خوب دی چې انسان دې د سیکولرېزم عقیدې (د دین او دونیا بېلوالی) ته تسلیم شي. ځکه دا عقیده د عقل پر بنسټ نه، بلکې پر منځلاریتوب ولاړه ده. په دغې عقیده کې دین ته د تسلیمېدو ځای هم شته، یعنې د خالق او محشر د ورځې په اړه ضمني اعتراف کول دي. دغه راز مادي ژوند ـچې د عقل محصول دی ـ هم په کې شاملیږي. موږ دې پایلې ته رسیږو چې دغه عقیده باید رد شي، ځکه چې پیل یې له خپل پای څخه انکار کوي.  

عقل هغه وسیله ده چې د پېښو  په اړه یوازې قضاوت کوي او انسان له نورو ادرسنو څخه بېلوي. کله چې څوک د دغو ادرسونو په اړه فکر وکړي، چې کاینات، انسان او ژوند هم پکې شامل دي، نو پر دې به پوه شي چې دا شیان پر خپل ځان متکي نه دي. ځکه دا شیان محدود، ناقص او کمزوري دي. دوی واجب الوجود خالق ته اړتیا لري، په هغه یې تکیه کړې او د هغه د نظام او لارې پیرو دي. الله سبحانه وتعالی د خپلو موجوداتو په اړه بې شمېره عقلي او نقلي دلیلونه راوړي، چې له خالق سره د کایناتو، ژوندو او انسان اړیکه ټینګوي.

نو له دې کبله پوهیږو، چې عقل اېمان ته د رسېدو وسیله ده. د دین اساس د انسان کایناتو او ژوند په اړه فکر کول دي. له دې څخه ښکاري چې دین له عقل سره په ټکر کې نه دی. که چېرې موږ د نصرانیت پر عقیده ـچې عقل یې د عقیدې له ثابتولو څخه عاجز دی او دینداري یې د الله سبحانه وتعالی له طرفه په زړه کې د اېمان وراچول ګڼل کېږي-تطبیق کړو نو پر دې پوهیږو چې دین د دوی لپاره داسې یو څه دی چې احساسېږي، خو عقلي نه دی. د اسلام په اړه بیا دغه باور سم نه دی، چې عقل اېمان ته د رسېدو وسیله وبولي او د عقیدې د سموالي او ناسموالي حاکمیت ورکړي.

اسلامي عقیده په لاندې څو اساسي ارکانو ولاړه ده: اېمان پر الله سبحانه وتعالی او دا چې قران کریم د الله سبحانه وتعالی له لوري رالېږل شوی دی. پر دې اېمان چې محمد صلی الله علیه وسلم وروستی رسول او د الله سبحانه وتعالی له لوري دی. دا د اسلامي عقیدې اساسي ارکان دي او هغه عقل چې له نفسي غوښتنو خالي وي پر دې ښه پوهیږي چې دا سم دي او له واقعیت سره سمون لري. په داسې حال کې مو دې ته پام کېږي، چې پانګوالي د یوې بې ثباته عقیدې پر بنسټ رامنځته شوې او دا سمه نه ده چې انسان یې دې د ژوند د فکري قاعدې په توګه غوره کړي. نو نیمګړتیا یې په اصل کې ده، کله چې یو شی د باطل پر بنسټ ولاړ وي، هغه پخپله هم باطل دي. له دې اړخه د ژوند په برخه کې د دوی نظامونه باطل دي او بشر ته نیکمرغي نشي راوړلی.

که جزیاتو ته ورشو، نو د پانګوالۍ نه مسوولیت په څرګندو ټکو کې ښيي، ځکه دا نظام له عقل سره په ټکر کې دی او عقل ته قناعت نه شي ورکولی. دا نظام زړونو ته خپګان راوړي او ژوند بې خونده کوي.

پانګوالۍ انسان او د هغه فطرت چې غریزې او حاجات دي له منځه وړي، ځکه انسان یې پر دې سربېره د الله سبحانه وتعالی له بنده ګۍاېستلی، چې پر شتون یې اعتراف هم کوي. دوی د الله سبحانه وتعالی له لوري د تدبیر له اړیکې ـچې د انسان ژوند یې ترتیب کړی ـ انکار کوي. الله د خالق په حیث پېژني، خو د امر کوونکي په حیث یې نه پېژني. دغه راز وایي، الله زموږ د کړنو په اړه حکم نه کوي. د پانګوالۍ په باور الله سبحانه وتعالی یوازې خالق دی، داسې خالق نه چې دستور ورکړي. الله سبحانه وتعالی په دې اړه فرمایي:

﴿الا له الخلق  الامر﴾

ژباړه: پر دې پوه شئ چې پیداکول او فرمان ورکول د الله سبحانه وتعالی په لاس کې دي.

 پانګوالي انسان خالق ته اړ بولي، خو له بده مرغه چې د اړینتوب له دغه حالت څخه انکار کوي. په داسې حال کې چې تدبیر ته اړتیا د دوی د فطرت غوښتنه ده، لکه څنګه چې انسان خپل ذات ته اړتیا لري، ترڅو باور پرې وکړي او په خپله ګټه ځان پوه کړي. خو پانګوالۍ انسان په داسې یو شخص بدل کړی، چې د ژوند هر څه یې د دونیا خوند ګرځېدلی دی او د دوی د فکر کولو محور یوازې ځانغوښتنه ده. په هره کچه چې د دوی ځانغوښتنه زیاته شي، په همغه اندازه یې فطرت او غرایز تر پوښتنې لاندې راځي. که غرایز اشباع نه شي، انسان د بدمرغۍ کندې ته لوېږي.

داسې غریزې هم شته چې انسان یې د اشباع کولو لپاره خپل ځان قربانوي او د خپلې اېډیولوژۍ د مبدا د بریالي کولو په خاطر ځان بې ارزښته ښیي او دا د تدین د غریزې خاصیت دی. کله چې یو څوک د خپل اولاد لپاره له خپل مال او ځان څخه تیریږي، دا بیا د جنسیت د غریزې ځانګړنه ده. نو که چېرې انسان خپل ځان مرکز وګرځوي او د هر څه محور یې وبولي، نو بدمرغه کېږي. په سمه مبدا کې اصل دا دی، چې انسان ته نیکمرغي ور په برخه کړي. دا ډول حالت له فردي اړخه دی، د نړیوال لیدلوري له مخې په پانګوالۍ کې د هېوادونو تر منځ په اړیکو کې یوازې ګټه حاکمه ده. ځواکمن کسان پر کمزورو بر لاسي وي، په ورته وخت کې کمزوري کسان په ټولنه کې هېڅ ځای نه لري. هېڅوک د کمزورو د ستونزو په اړه فکر نه کوي، هغوی د بشریت دلاس الې دي، له دې حالته یې مرګ ښه دی او دا د انسان په اړه یوازې د پانګوال نظام فکر دی. ښکېلاک د پانګوالۍ پرمختللی پړاو دی، ځکه چې قوي دولتونه د کمزورو دولتونو په ځورولو کې سیالي کوي، استثماروي یې او وینې یې څښي. نو په دغه حالت کې د ښکېلاکګرو تر منځ جنجالونه پیلېږي او پایله یې ویجاړوونکې جګړې وي. که دوه پېړۍ مخکې نړیوالې جګړې مطالعه کړو، نو پوهېږو چې یوازنی لامل یې په مادي ګټه او استثمار پسې منډې وهل و.

د پانګوالۍ تر ټولو لوی نظام د هغې اقتصادي نظام دی، چې موخه یې په ټولنه کې د اخلاقي ارزښتونو په پام کې نه نیولو سره د پانګې زیاتول دي. په ورته وخت کې پانګه د پیسو د دستګاه په وسیله ویشي. دا کار د پانګوالۍ د ځایونو په داخل او بېرون کې د ډېرو ویجاړیو لامل شوی دی. د مالکیت ازادۍ او اقتصادي پرمختګ په نامه لوی لوی شرکتونه او بانکونه جوړ شوي، چې د خلکو پانګه لوټوي او په پایله کې پانګوال پر غریبو خلکو برلاسي کیږي او لوی طبقاتي توپیر رامنځته کوي. په پانګواله ټولنه کې ۱-۲ سلنه خلک پر ۹۸سلنه خلکو حکومت کوي او ۲سلنه خلک پر ۹۸سلنه خلکو پانګه ویشي. د دغه نظام په بهرني سیاست کې له ښکېلاک، جګړې او د کمزورو خلکو له وینې زبېښلو پرته بل څه نشته. له دغو جنایتونو پرته تباه کوونکې ناروغۍ هم پکې دود شوي؛ لکه: ایډز چې له اخلاقي ارزښتونو پرته د مادي ګټې لپاره د خلکو د اړیکو په پایله کې رامنځته شوې ده. په غرب کې میلیونونه خلک په ایډز اخته شوي او دې کچې ته رسېدلي چې د غرب په پرمختللو ښارونو لکه نیویارک او نورو کې جرمونه د ثانیو پر اساس شمېرل کېږي.

د پانګوالۍ نظام چې کله رامنځته شوی ستونزې او کړکېچونه یې پیل شوي دي مثلاً؛ په ۱۹مه پېړۍ کې د همدې نظام له رامنځته کېدو سره سم په امریکا کې د کارګرو د مزد او کاري ساعتونو کړکېچ، چې ډېر دوام یې وکړ او بالاخره منځنۍ حللاره یې ورته پیداکړه. وروسته د ۲۰مې پېړۍ په لومړیو (۱۹۲۹م) کې لوی اقتصادي کړکېچ رامنځته شو. همدارنګه پر ښارونو د حاکمیت لپاره لویې لویې جګړې او کړکېچونه پیل شول، چې په لومړۍ او دویمه نړیواله جګړه کې یې له امله ۲۰ میلیونه انسانان له منځه ولاړل. دغه راز لسګونه میلونه خلک ټپیان او معلول شول؛ تر څنګ یې ویجاړۍ، وینه تویونه، وېره او رواني ناروغۍ هم ملګرې وې. وروسته د لویو دولتونو تر منځ جنجالونو دوام پیداکړ، وسله والې سیالۍ پیل شوې او د دغو کړکېچونو د مخنیوي لپاره یې میلیونونه ډالر ولګول. په دې پړاو کې پوځي ښکېلاک د لویو اقتصادي شرکتونو د خدمت لپاره ډېر هېوادونه ونیول. وروسته د ۲۱م پېړۍ په لومړیو کې د مالکیت ګروۍ په نامه اوسنی کړکېچ رامنځته شو، چې روانې ستونزې یې نورې هم ډېرې کړې. دغه کړکېچ د اقتصادي زیانونو لامل شو، چې په ۲۰۰۸م کال کې له ۱۴ترېلیونو ډالرو ډېر ښودل شوی دی او دا کچه په ۲۰۱۱م کال کې ۶۰ترېلیونو ته رسېدلې ده. سربېره پر دې د لویو موسیسو اقتصاد ګډوډ دی، د بې کارۍ کچه لوړه ده، ورځنۍ تنخوا کمه شوې، د غریبانو او هغو کسانو شمېر ډېری شوی چې د لوږې له امله د مرګ له خطر سره مخ دي. دغه کړکېچ لاهم دوام لري، یوې او بلې خواته د خپرېدو په حال کې دی او غربي رهبران یې د کنټرولولو توان نه لري.

یوازنۍ هغه لار چې غربي دولتونه او د هغوی په سر کې امریکا یې د خپلو اقتصادي ګټو د خوندي کولو لپاره کاروي: «موخه، وسیله توجیه کوي.» امریکا د ملګروملتونو په وسیله خپلو موخو ته ځان رسوي او خپل چټل سیاست پلی کوي. ښکاره بېلګې یې په منځني ختیځ یعنې سوریه، عراق، یمن او افغانستان کې د امریکا سیاست دی. دغه سیاست خلک له لویو لویو ستونزو سره مخ کړي دي.

پانګوالۍ په اقتصادي برخه کې هم خلک له لویې بلا سره مخ کړي دي. د COMPASSIOK INTERNATIONAL سازمان د مالوماتو پر بنسټ د نړۍ د نیمو خلکو ورځنی عاید ۲،۵ ډالره دی. او د CREDIT SUISSE  45 سازمان د راپور پر بنسټ ۶۰٪ شتمني د ۰،۷٪ خلکو په لاس کې ده. دا کمه شمېره خلک د ټولې شتمنۍ ۱۱۶ترېلیونه ډالر په واک کې لري. په یوه بل راپور کې د نړۍ د تر ټولو شتمن کس ـ د امازون شرکت اجرایه مشر «جیف بیزوس» په اړه ویل شوي، چې یوازې په یوه ورځ کې د هغه په حساب کې ۱۲میلیارده ډالر ډېرېږي. دغه پیسې په یوه ساعت کې ۵۰۰ میلیونه او په یوه ثانیه کې ۸ میلیونه او ۳۳۳ زره ډالرو ته رسېږي. په «بورس نیویورک» کې ۳،۶٪ د امازون برخه زیاته شوې ده. همدارنګه د «بلومبرغ» وېپاڼې د راپور پر بنسټ، یوه برخه یې ۱۲،۱۶۱۴ ډالره وه. د «فوربس» وېپاڼه وایي چې په دوو ورځو کې د بیزوس ګټه ۹میلیاردو ته رسېدلې او دا هغه مهال ورسېده چې د امازون ۱۶سلنه برخه یې جوړوله. دغه راز هغه وویل، بیزوس غواړي چې د هندي الکترونیکي سوداګریز شرکت FLIPKART د پلورلو لپاره خبرې پیل کړي. د دغه شرکت خاوندانو ته یې ۱۱میلیارده او ۶۰۰میلیونو ډالرو وړاندیز کړی او د دغه کال د څلورمۍ برخې یوه سلنه یې د ایتوپیا د روغتیا وزارت له بودیجې سره سم ده.

په ورته وخت کې میلیونونه خلک په فقر کې ژوند کوي، له سختو ناروغیو سره مخ دي او حتی له لوږې مري. د ملګرو ملتونو سازمان د مالوماتو پر بنسټ په ۲۰۱۶م کال کې ۱۵۵میلیونه ماشومان له لویېدو پاتې شول او په ۲۰۱۵م کال کې ۵،۹ میلیونه ماشومان له زیږېدو وروسته په درېمه او څلورمه ورځ مړه شول. له دې ټولو پېښو سره سره د نړي نیږدې نیمه برخه خلک یعنې له ۳میلیاردو د زیاتو انسانانو ورځني عاید ۲،۵ډالره دي. دغه راز له ۱،۳میلیارده زیات خلک له ۱،۲۵ په کمو ډالرو ژوند کوي. او سمهال په نړۍ کې یو میلیارد ماشومان په فقر کې ژوند کوي. د یونیسف د راپور پر بنسټ هره ورځ ۲۲زره ماشومان د فقر له امله مري.

په نړۍ کې ۸۰۵ میلیونه انسانان د خوراک لپاره کافي خواړه او ۷۵۰ میلیونه نور د څښاک لپاره پاکې اوبه نه لري. په ۲۰۱۱م کال کې ۱۶۵میلیونه ماشومان د سخت فقر له کبله له لویېدو څخه پاتې شول. دغه راز هر کال ۲میلیونه ماشومان د پوښتورګو د ناروغۍ او پېچش له کبله مړه کېږي او دا هغه فقیر ماشومان دي چې د خپلې درملنې امکانات نه لري. د نړۍ څلورمه برخه ۱،۶میلیارده انسانان د برېښنا له نعمت څخه محروم دي.

د «اکسفام» د راپور پر بنسټ له فقر سره د مبارزې لپاره ۶۰ تریلیونه ډالرو ته اړتیا ده، چې د ۱۰۰میلیارده شتمنۍ له څلورمۍ برخې څخه هم کم کېږي. سربېره پر دې د بې‌کارۍ کچه هم لوړه ده. د کار نړیوال سازمان د راپور پر بنسټ په ۲۰۱۷م کال کې د بې کاره خلکو شمېر ۱۹۲،۷میلیونه و. له شک پرته چې دا هغه ترخه حقیقتونه دي، چې د پانګوالۍ د چټل نظام د پلي کېدو له امله رامنځته شوي دي.

په حقیقت کې د پانګوالۍ نظام، غربي دولتونه او په سر کې یې امریکا فاسد دي او زموږ دغه ادعا د هغه ځای خلک هم تاییدوي. امریکایي مستند جوړوونکی «مایکل مور» وایي: د پانګوالۍ نظام یو فاسد نظام دی، د ترمیم قابلیت نه لري او باید له منځه لاړ شي.

پانګوالي یو کفري نظام دی او د امریکا جنایتونه هم بیخي له شمېر وتلي دي. هغه ځایونه چې امریکا د خپلو چټلو سیاستونو قرباني کړل: هېروشیما، ناګازاکي، منځنی ختیځ، عراق، افغانستان، سوریه، لیبیا، سومالیه او داسې نور. د امریکا د جنایتونو لېست اوږد دی، تل هغوی پر خلکو ظلم کوي او له ماشومان سره یې یو ځای وژني. «د ټولنې مسوول ډاکټران» د سازمان (داسې یو سازمان دی، چې د هسته یي جګړو د مخنیوي په اړه مبارزه کوي) پر بنسټ په عراق، افغانستان، یمن او پاکستان کې د امریکا د لومړنۍ ۱۲کلنې جګړې پر مهال ۱،۲ میلیونه انسانان وژل شوي دي. د ملګرو ملتونو د استازي «ستیفان یوجاریک» د راپور پر بنسټ یوازې په ۲۰۱۶م کال کې ۸ زره ماشومان وژل شوي، له شک پرته دا یوازې هغه رسمي معلومات او شمېرې دي چې خپرې شوي، په حقیقت کې د وژل شوو شمېر له دې څخه هم زیات دی.

په وروستیو کلونو کې د نړیوال کېدو مسله راپورته شوه، چې په ټوله نړۍ کې قوي خلک پر کمزورو برلاسي کوي او دغه امر ته حتا یو ډول قانوني اجازه ورکړل شوې ده. د تجارت نړیوال سازمان په ګډون نړیوالو هوکړه لیکونو هم هغه تایید کړي دي. همدارنګه هڅه کوي چې د وسلې په زور یې ملاتړ وکړي، تر څو هېڅوک یې د له منځه وړلو توان ونه لري او سرغړونه ترې ونه کړي.

پوښتنه دا ده چې دا مبدأ تر دې مهاله څه ډول په قدرت کې پاتې شوې؟ یا په بل عبارت هغه څه و چې له دغې مبدأ سره یې مرسته کړې ده؟ هغه کومې وسیلې دي چې د پانګوالۍ دوام ته یې لار هواره کړې ده؟ دوام لري ...

لیکوال: محمد زیلعي (یمن)

ژباړن: حبیب الله

(ژباړه)

د شیخ دوکتور احمدالطبیب ازهر  هغه دریځ ته ډېر نه تم کیږو، چې پکې یې د قاهرې پوهنتون رییس دوکتور خشت ته غاښ ماتوونکی ځواب ورکړ. د نوموړي دغه دریځ چې د  امت د ډېرو هغو بچیانو خوښ شو چې تل د داسې ریښتینو خلکو پر دریځونو ویاړي. له ډېر وخت راهیسې دا ډول دریځونه ورک شوي دي. په ځانګړې توګه کله چې پر دغه موسسه (ازهر) حکومت خپل تسلط زیات کړ او دین یې له دوی او ژوند څخه لرې کړ. د ازهر شیخ د هغو کسانو پر ضد چې د بیا جوړونې او د دین نوي کولو شعارونه ورکوي او همدارنګه له ټرورېزم سره د مبارزې په اړه خپل ځواب وړاندې کړ. خو د کنفرانس – چې د دغه پیاوړي ځواب شاهد و - د پای اعلامیې د شیخ ټولې خبرې په اوبو لاهو کړې او ټولو لرې او نیږدې کسانو ته یې دا روښانه کړه چې د ازهر شیخ هم «خشت» ته ورته یو شخص دی. همدارنګه د هغه څه تر شا ولاړ دی چې اسلامي مفاهیم تحریفوي او د کافر غرب له معیارونو سره یې سموي.

د نوي کولو او بیا جوړونې مفهوم چې خشت مطرح کړ، دا دی: «د پلار پخوانی کور مې پرېږدم او ځانته یې په نوي کور بدلوم.» په حقیقت کې د دې خبرو مفهوم د شیخ وروستۍ خبرې ثابتې کړې. هغه موږ ته داسې یو نوی دین وړاندې کوي، چې کاملاً د غرب له مفاهیمو سره یو شان او هېڅ ډول محتوا پکې نشته. دغه راز پخوانی اسلام ـ چې پر محمد صلی الله علیه وسلم نازل شوی ـ پرېږدي. هغه اسلام چې د کنفرانس وروستۍ خبرې یې وړاندې کوي، نه جهاد پکې شته، نه خلافت، نه د حکومت کولو نظام، نه شریعت او نه هم د دولت او امت یووالی. دغه ټول موارد به په لاندې کرښو کې په یو څه تفصیل تشریح کړو:

ازهر شریف د ۱۴۴۱هـ . ق کال د جمادی الثاني له ۲- ۳مې نېټې چې د ۲۰۲۰م د جنوري له ۲۷-۲۸مې سره سمون خوري د ازهر د کنفرانسونو په مرکز، نصر ښار کې، د «اسلامي فکر ته بیا کتنه» تر عنوان لاندې یو کنفرانس جوړ کړ. دا او پخواني کنفرانسونه له یوبل سره هېڅ توپیر نه لري. موخه یې د دیني خبرو اتر په اړه د سیسي د امر پلي کول دي چې واک ته د ده تر رسېدو او له خیال ترهګرۍ سره د جګړې له اعلان وروسته پیل شوي او خلک پرې بوخت ساتلي. سیسي ځان له اسلام او اسلامي احکامو سره د جګړې له لارې غرب ته تسلیم کړی دی. د ازهر په شان په نورو پورې تړلې موسسې چې ټول امرونه او دستورونه له نظام څخه اخلي، د خپل ملاتړ کوونکو له امر څخه سرغړونه نه شي کولی او نه هم د هغوی پر وړاندې ازاد فکر کولی شي. په حقیقت کې، د نظام دغه غوښتنه د امت د دښمنانو د ګټو لپاره شوې ده او تر شاه یې ناوړه موخې شته؛ خو تر ټولو لویه ستونزه او مصیبت دا دی چې په دغه کنفرانسونو کې د الله سبحانه وتعالی له دین سره لوبې کیږي، د الله تعالی کلام تحریفوي او له اسلام څخه یې محتوا باسي. دوی په دې باور دي، چې د الله تعالی له هغه دین پرته چې پر محمد صلی الله علیه وسلم نازل شوی، بل دین هم شته او باید پیروي یې وکړو. دغه راز وایي هغه څه چې د نبووت، صحابه وو، تابعینو او تبع تابعینو د وخت لپاره وو د اوسمهال لپاره مناسب نه دي؛ دوی څومره بد حکم کوي!!!

له بل اړخه په اسلامي فکر کې د بیاجوړونې او نوي کولو مفهوم؛ اسلامي اوصولو ته د بیا ورګرځېدلو او د هغه څه په وسیله د انسان په ژوند کې د بیا راژوندي کولو  په مانا دی چې له منځه تللي وي. دغه راز د ټولو کږو او منحرف شوو شیانو د سمولو په مانا دی او همدارنګه له نویو پېښو سره مقابله او مبارزې ته وایي. د بیا جوړونې د عملیې په اړه د اسلام لیدلوری، د هغو تمدني نښو بیا جوړونه ده، چې پخوا رامنځته شوې وې او د هغوی پر وړاندې هېڅ ډول متجاوزانه او ترې د تېښتې اقدام نه و شوی. خو هغه څه چې د کنفرانس د وروستیو په اعلامیه کې وویل شول، له اسلامي مفهوم څخه لرې بیا جوړونه او نوي کول وو. موخه په غربي مفهوم نوي کولو او بیا جوړونه وه، دوی داسې شی رامنځته کول غواړي چې له اصل څخه یې لرې وي، انقلاب ته نوی مفهوم ورکوي او په دې ادعا چې د نوي کولو او احیا لپاره ثابت معیارونه نشته، د امت له تېر وخت څخه انکار کوي.

له شک پرته چې د دوی لپاره د حاکمیت مفهوم بې شمېره تعریفونه لري؛ په ځانګړي دول هغه چې دوی وغوښتل پر اسلامي ډلو د تور لګولو او د هغوی د تندلارو بللو له لارې له خپلې اصلي محتوا څخه تش کړي؛ دا کار یې یوازې د دې لپاره کاوه چې دغه ډلې حاکمیت یوازې د الله تعالی بولي، یعنې دغه ډلې وایي چې یوازې الله تعالی د قانون جوړونې او تشریح کولو حق لري. په دې معنا چې د دولت اساسي قانون او نورو قوانین باید له قرانکریم او نبوي احادیثو څخه رایستل شوي وي او دغه کار باید هغه علما تر سره کړي، چې د اجتهاد شرایط یې پوره کړي وي. د کنفرانس د وروستۍ اعلامیې موخه دا وه چې خلک وغولوي؛ په ځانګړې توګه کله یې چې وویل، د حاکمیت معنا ( خلکو ته د حکم د نسبت نه ورکول) ده؛ ګواکي اسلامي دولت یو الهي دولت دی او پریښتې حکومت پکې کوي! خو اسلامي دولت یو بشري دولت دی او په راس کې یې بشر وي؛ دا حاکمان او د راس کسان باید په هغه څه حکم وکړي چې الله تعالی رالېږلي دي؛ نو هغه احکام چې الله تعالی رالېږلي او د هغه چا تر منځ چې پر دغو احکامو حکم کوي توپیر شته. موږ د ازهر له شیخ څخه پوښتنه کوو:

سره له دې چې په خپلو خبرو کې دې پر دې اعتراف وکړ، چې د شرعي قواعدو پر بنسټ شرعي حکم د الله تعالی له حاکمیت سره په ټکر کې نه، بلکې یوه برخه یې ده؛ نو د دغه نظام کوم ځای د هغه په شان دی، چې ته یې اصلي پایه او ملاتړی یې؟ د شرعي قواعدو پر بنسټ حکم چېرته دی؟ او په اصلي معنا د الله سبحانه وتعالی حاکمیت چېرته دی؟ خو دا خبرې دې؛ (خلافت د حکومتولۍ یو ډول نظالم دی، چې د رسول الله صلی الله علیه وسلم صحابه پرې راضي شول، د دوی له وخت سره مناسب و او پر واسطه یې د دین او دنیا کارونه سم شول. همدارنګه ودې ویل چې په دې اړه په نصوصو او سنتو کې داسې حکم نشته چې جبري شي، بلکې په شریعت کې د حکومتولۍ هر ډول معاصر نظام چې عدل، برابري، ازادي، له هېواد څخه دفاع او د ټولو ښاریانو حقونه پکې خوندي وي، منو یې. همدارنګه ودې ویل د دولتونو دغه بڼې چې د دین له کوم ثابت اصل سره په ټکر کې نه وي، نو د عقایدو  او ملیتونو له اختلاف سره سره یې منو) د الله سبحانه وتعالی په دین کې له خلکو سره تر ټولو لوی فریب دی.  

زه دلته هغه نصوص نه راوړم، چې ستا خبرې ردوي، ځکه له شک پرته چې ته په هغو پوهېږې او ترې خبر یې. خو د ازهر هغه موقف چې په ریښتیا د علم او علماوو څراغ و، درته بیانوم. د ازهر لویو علماوو په ۱۹۲۵م کال کې د خلافت د سقوت په اړه یوه غونډه جوړه کړې وه. هغوی په دغه غونډه کې د خلافت دقیقه معنا واضح کړه او پرېکړه یې وکړه، چې خلافت باید وژغورل شي. دغه راز په دې اړه د څېړنې لپاره یې نړیوال کنفرانس جوړ شوی و، دغه کار د ازهر د شیخ، خضر حسین په وخت کې شوی و او دا ستا ښه په یاد دي. هغه خلافت چې هغه وخت یې د ازهر علماوو په اړه خبرې کولې داسې یو خلافت و، چې وجود یې فرض او د مسلمانانو د یووالي د رمز په توګه پېژندل کېده. د دې لپاره چې دا منصب فعال وي، نو خلیفه باید دینې او مدني نظامونه سره یوځای کړي. هغوی خلافت دا ډول تعریف کړ: د امت مصالحو او په امورو کې یې تدبیر ته په کتو، د دین پلي کولو او د ټولو خلکو ریاست ته خلافت ویل کیږي. امام، نائب صاحب شریعت در تطبیق دین و تنفیذ احکام آن و تدبیر امور دنیوی مردم بر اساس مقتضی و دیدگاه شریعت می‌باشد.) این‌است خلافت و این‌است آن‌چه که علمای سابق ازهر بیان نموده بودند. باید از شیخ ازهر بپرسیم که آیا نظام‌های سیکولاری پی‌درپی در سرزمین‌های اسلامی، امنیت و آرامش را برای مسلمانان به بار آورده‌اند؟ و آیا از خون و آبروی آن‌ها حفاظت نموده‌اند؟ و یا این‌که در ریختن خون آن‌ها رقابت نموده و بر بالای اجساد آن‌ها کرسی قدرت را قرار داده و بالای آن تکیه زده‌اند تا انواع ذلت و بدبختی را به آن‌ها بچشانند و آن‌ها و ثروت‌های‌شان را به دشمن فرومایه‌ای‌که مدت‌ها می‌شود در انتظار این روزها بود تسلیم نمایند، دشمنی‌که بر علیه آن‌ها جنگ صلیبی را به راه انداخت و تا زمانی‌که به خلافت آن‌ها پایان نداد، سرزمین‌های آن‌ها را اشغال ننمود، وحدت آن‌ها را توسط تفرقه‌ای به نام دولت‌ها از بین نبرد، پایان این جنگ را اعلان نکرد و هرگز آرام ننشسته و دست روی دست نگذاشت، هیچ آبرویی را حفظ نکرد و هیچ سرزمینی را آرام نگذاشت. امام، د شریعت پر بنسټ د خلکو د دنیوي امورو ترتیبونکی او د شریعت تطبیق کوونکی او همدارنګه د احکامو تنفیذوونکی دی. خلافت دا ډول دی او دا هغه څه دي چې د ازهر پخوانیو علماوو ویلي دي. له شیخ ازهر څخه باید وپوښتو، چې ایا په اسلامي هېوادونو کې پر له پسې سیکولریستي نظامونو خلکو ته امنیت او ارامتیا رامنځته کړې ده؟ ایا د هغوی وینه او عزت یې ساتلي دي؟ که یې د هغوی په وینه توینه کې سیالي کړې او که د هغوی د جسدونو پر سر یې د قدرت چوکۍ ایښي، تر څو هغوی په بېلا بېلو بڼو وځوروي. دغه راز دوی او شتمنۍ یې هغه دښمن ته وسپاري چې له ډېره وخته دغې ورځې ته په تمه و. هغه دښمن چې د امت پر وړاندې یې صلیبي جګړې رامنځته کړې، تر څو یې چې د امت خاورې نه وې نیولې او یووالی یې د دولتونو په وسیله له منځه یونوړ، د دغو جګړو پای یې اعلان نه کړ. دغه راز هېڅکله ارام کېنناستل، هېڅ هېڅ ډول ابرو یې ونه ساتله او هېڅ خاوره یې ارامه پرېنښوده.

خو دغه خبرې مو: (په اسلام کې جهاد له قتال سره مترادف نه دی او هغه قتال چې رسول الله صلی الله علیه وسلم او صحابه وو تر سره کړ، د جهاد له ډولونو یو ډول و. دغه راز قتال یوازې د مسلمانانو پر وړاندې د متجاوزینو د تجاوز په مقابل کې تر سره کیږي.) په حقیقت کې دا هغه څه دي چې غرب یې له تا څخه غواړي او دا چې دې مفکورې ته مو په تعلیمي برنامو کې ځای ورکړئ او که وکولی شي له قرانکریم څخه به مو د جهاد د ایتونو لرې کولو ته هم اړ کړي او په تاسو کې شک هم نشته چې دا کار به ونه کړئ. ځکه زموږ په خاورو کې تاسو ته ورته مزدوران او د غرب له فرهنګ څخه اغېزمنو دا کارونه کړي دي. غرب د خپل نظام او ګټو پر وړاندې د جهاد د مفکورې خطر ویني. ځکه خو هڅه کوي، چې د مسلمانانو له ماغزو څخه دغه مفکوره وباسي؛ سره له دې چې دوی تل د مسلمانانو پر ضد جنګیږي او هغوی په خپلو خاورو کې مهاجر کوي. دغه راز هېڅکله یې دا نه دي ویلي، چې جنګ زموږ په دین کې له وطن څخه د دفاع په خاطر دی، خو تاسو دا ادعا کوئ.

موږ دلته داسې یوې مناقشې ته نه ننوځو چې دا درواغ رد کړو چې ګواکي جهاد یوازې له وطن څخه د دفاع په خاطر روا شوی. ځکه دا نظریه له اسلام سره د بېګانه وو د نظریې یوځای کېدل دي او د امت د متقدمینو علماوو له ډلې یوه هم اعتراف نه دی پرې کړی. دا چټلې نظریې د اسلامي خاورې د هېوادونو پر وړاندې د غرب د دوو وروستیو پېړیو د فکري او فرهنګي جګړې له کبله رامنځته شوې دي. موږ ښاغلي شیخ ته وایو: که په اسلام کې د قتلونو لامل تجاوز وي، لکه ته چې وایې، نو ولې له هغو کسانو چې واک پرې لرې، نه غواړې چې پر فلسطین د یهودو له برید او د مسجد الاقصی د پاکولو لپاره جهاد اعلان کړي!؟ ته هغوی غیر متجاوز او حقدار بولې یا یې د ګاونډیتوب په خاطر خپل دوستان ګڼې او یا هم هغه څه چې پر فلسطینیانو تیریږي په مصر پورې اړه نه لري!؟ ایا پر عراق او شام د امریکا بریدونه او دښمني د ځواب وړ نه دي!؟ او که تاسو هغه ماشومان، ښځې او سپین ږیري نه وینئ چې د امریکا او ملګرو لخوا یې وژل کېږي!؟

له شک پرته، جهاد لکه څنګه چې معتبرو فقهاوو تعریف کړی، عبارت دی له: د جګړې لپاره هڅه او د الله سبحانه وتعالی په لاره کې په مستقیمه توګه مبارزه. یا هم په خپل مال د لښکر د ځواک زیاتول، مشوره ورکول او داسې نورې اړتیاوې یې  پوره کول. نو د کلمة الله د ساتنې لپار جګړه کول، جهاد دی او حکم یې په پیلولو کې فرض کفایي او د برید پر مهال فرض عین دی. د جهاد په پیل کې د هغه د فرض کفایي مانا دا ده، چې لومړی موږ له دښمن سره جګړه پیل کړو؛ که څه هم دښمن جګړه نه وي پیل کړې. همدارنګه که چېرې په یوه وخت کې هېڅوک جګړه پیل نه کړي، نو هېڅ مسلمان به یې په ترک سره نه ګنهکاریږي.

دغه راز د جهاد دلایل عام او مطلق دي، چې دفاعي جګړه او د دښمن له خوا د جکړې پیل، محدوده جګړه، نا محدوده جګړه او داسې نورې ټولې رانغاړي. دا دلایل له دښمن سره د هر ډول جګړې او قتال ټول ډولونه عمومي او مطلق رانغاړي. دا دلایل دفاعي جګړې ته ځانګړي کول او یا یې ورته مقید کول، چې جګړه باید دفاعي وي، نه هجومي او داسې چې ټول ګډون پکې وکړي، نص ته اړتیا لري، چې هغه ورته ځانګړي او یا یې ورته مقید کړي. خو تاسو د کنفرانس په ورستۍ اعلامیه کې له نص پرته ورته ځانکړي کړل. په قرانکریم او سنتو کې هېڅ داسې نص نه دی راغلی، چې هغه ځانګړی او یا مقید کړي. دغه دلایل یې په خپل عمومیت کې پاتې کیږي، چې له دښمن سره هر ډول جګړه پکې شاملیږي.

نن ورځ اسلامي امت دولت نه لري، چې د اسلامي دولت تر ولکې لاندې خاوره کې اسلام پلی کړي او د دعوت او جهاد له لارې یې هغو سیمو ته ولېږدوي چې د اسلامي دولت تر حاکمیت لاندې نه دي. کله یې چې په ۱۹۲۴م کال کې خلافت له منځه یوړل شو، نو ښکېلاکګرو کفارو یې پر ځای کوچني او کمزوري دولتونه ځای پر ځای کړل. جهاد ودرېد او مسلمانان له دې لارې د اسلامي دعوت په لېږد ونه توانېدل. ان له اسلامي خاورو څخه د اشغالګرو د شړلو او له امت څخه د دفاع لپاره هم جهاد نه و. همدارنګه اوسنیو حاکمو دولتونه هم لاس ترې واخیست، ځکه چې دغو دولتونو ته امریکا امر کړی، چې د دوی امر به مني او سر به ورته ټیټوي. ښکاره بېلګه یې د هند له خوا کشمیر نیول دي، ایا پاکستان یې د ازادولو لپاره د جهاد اعلان کړی!؟

دغه راز امریکا عراق ونیو، ایا د دغو کمزورو دولتونو له ډلې کوم یوه یې د ازادولو لپاره جهاد اعلان کړ!؟ فلسطین تر اوسه د یهودو له خوا اشغال دی او د مسلمانانو حکامو یهودو ته په غنیمت کې ورکړی، تر څو یې په غرب کې بادار ترې راضي شي. د فلسطین قضیه یې یو څو کسانو او ډلو ته پرېښې ده او دغه ډلې په هېڅ صورت د دښمن د اېستلو او د هغوی پر وړاندې د درېدلو توان نه لري؛ ځکه امکانات یې کم دي او توانایي یې محدوده ده. همداراز دغه سست دولتونه پر دغو ډلو خپل تسلط ساتي او په وسلو ورکولو سره له خپل کار څخه سترګې پټوي. نو اوسمهال بریدګر او دفاعي دواړه ډوله جهاد نشته او عملاً د خلافت دولت ته اړتیا ده، څو یې په واقعي بڼه رامنځته کړي. د دې دولت د رامنخټه کېدو لپاره، د رسول الله صلی الله علیه وسلم منهج (لارې) او هر اړخیزو هڅو ته اړتیا ده. لکه څنګه یې چې تاسیس په فکري او سیاسي مبارزې او طلب النصره باندې ثابت شوی دی.

اسلام د غرب له ټولو غلامانو او هغو شیطانانو څخه پیاوړی دی چې په څنګ کې یې ولاړ دي؛ د دوی دسیسې به هېڅکله د اسلام عظمت ټیټ نه کړي، سره له دې چې له ډېر وخت راهیسې دغه غلامان پر مسلمه امت واکمن دي؛ داسې کسان هم شته چې د امت د تعلیمي برنامو د تحریف لپاره یې شپې سبا کړي او د امت د ګمراه کولو او هویت له منځه وړلو لپاره هڅې کوي. دغه راز میلیونونه ډالر یې ولګول، تر څو د الله سبحانه وتعالی د دین د حاکمیت او پراخېدو مخه ونیسي. خو دا هیلې یې لاهم په زړنو کې پاتې دي. د الله تعالی په توکل به په نیږدې راتلونکې کې ماتې وخوري. کله چې امت د خپلو چارو په لاس کې اخیستلو ته تیار شي او اسلام ته یې خپل ځای ورکړي -یعنې پلی یې کړي -او دې کار ته اراده وکړي، نو هغه وخت به د هغوی او هغو کسانو چې ملاتړ یې کوي، فرېبونه او دسیسې له خاورو سره خاورې شي.

‏﴿وَٱلَّذِينَ يَمكُرُونَ ٱلسَّيِّ‍َٔاتِ لَهُم عَذَابٞ شَدِيدٞ وَمَكرُ أُوْلَٰٓئِكَ هُوَ يَبُورُ﴾

[فاطر: ۱۰]

ژباړه: «هغه کسان چې ناوړه دسیسې جوړوي، سخت عذاب به وویني او دسیسې یې پخپله له منځه تلونکې دي.»

له شک پرته چې راتلونکی به د دې لوی دین وي او دا دین به په یوازې ځان د هغو مظلومانو ډال وګرځي، چې د پانګوالۍ حریص نظام پرې مسلط دی. دوی دغه مظلومان د خپل نظام ډال ګرځولي، هغه نظام چې انسانان لکه غنم دل کوي. خو که د الله سبحانه و تعالی خوښه وه دغه ورځې به ډېر کم دوام وکړي او ډېر ژر به د نبووت پر منهج د راشده خلافت لمر سر راپورته کړي، تر څو هغه دونیا چې ظلم او تیارو لاندې کړې، بېرته د عدالت په وسیله روښانه کړي. له شک پرته چې دا ورځ ډېره رانیږدې شوې ده.

لیکوال:  حامد عبدالعزیز

د حزب التریر ـ ولایه مصر د مطبوعاتي دفتر غړی

ژباړن: حبیب الله