محرم الحرام 1441هـ.ق مؤافق به سپتمبر 2019م

(ترجمه)

از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَمُرَّ الرَّجُلُ عَلَى الْقَبْرِ فَيَتَمَرَّغُ عَلَيْهِ وَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَكَانَ صَاحِبِ هَذَا الْقَبْرِ وَلَيْسَ بِهِ الدِّينُ إِلَّا الْبَلَاءُ»  (رواه مسلم و ابن ماجه)

ترجمه: سوگند به ذاتی که وجودم در اختيار اوست، دنيا از ميان نمی‌رود تا که شخص از کنار قبر گذشته و حالش دگرگون شود و بگويد: کاش جای صاحب اين قبر می‌بودم و اين کار را به واسطه‌ی قرضداری انجام نمی‌دهد، بلکه به واسطه‌ی فتنه‌های دنيا که به آن مبتلا است، می‌گويد.

تشریح حدیث

از این حدیث واضح می‌شود که در آخرالزمان از اثر دیدن گناهان و منکراتی که مسلمانان را احاطه نموده، هرگاه مسلمان از جوار قبرها عبور می‌کند، آرزوی این را می‌نماید که ای کاش در جای صاحب قبر مرده باشد، در حالی‌که مرگ از بزرگ‌ترین مصیبت‌ها برای انسان است. لیکن انسان از ترس افتادن به فتنه‌ها مرگ را نسبت به فتنه‌ها آسان‌تر می‌بیند و آن را آرزو می‌کند. این حال امت اسلامی است که روزی بزرگترین و با شرف‌ترین امت‌ها بود و اما امرروز ما شاهد ظلم، جبر و شکنجه‌ای که سبب مرگ‌شان می‌گردد، هستیم. حتی بعضی اوقات از شدت قتل و تعذیب آن را دیده نمی‌توانیم.

ای مسلمانان! وقتی که حجم درد و رنج ها این چنین باشد پس حجم پاداش مقابله و استقامت در برابر این فتنه ها نیز بالاتر و بزرگتر از تصور انسان است. پس سوال این جاست که آیا در مقابل این همه مشکلات تنها تلاوت قرآن و یا زیاد نماز خواندن کفایت می‌کند؟ آیا این کفایت می‌کند که نمازهای پنج‌گانه را مداومت نماییم و به دیدن اخبار زخمی ها و شهدای مسلمانان در صفحه‌ی تلویزیون، اشک بریزیم...؟ متأسفانه بعضی افراد با مطالعه‌ی احادیث آخرالزمان مکلفیت شرعی خود را فراموش نموده، در برابر باطل مصلحت گرائی و از گفتن کلمه حق سکوت اختیار می‌کنند.

واضح است که روز قیامت الله سبحانه وتعالی از هر مسلمان می‌پرسد که تو برای نجات مسلمانان چه کاری انجام دادی، درحالی که به چشمانت می‌دیدی کشته و ذبح می شدند؟ آیا این آیه‌ی قرآن را نشنیده بودی:

﴿وَإِنِ اسْتَنصَرُوكُمْ فِي الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ﴾ [انفال: ۷۲]

ترجمه: یعنی اگر برادران تان در مورد دین شان از شما کمک خواستند بر شما مدد شان واجب است.

طبرانی در المعجم الکبیر از واثله بن اسقع رضی الله عنه روایت نموده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «در روز قیامت بنده‌ی نیکو کار به نفس خودش را می آورند او نمی‌داند که گناهی بر دوش دارد، (از طرف الله) برایش گفته می‌شود: آیا تو با دوستی از دوستان من دوستی کردی؟ وی می‌گوید: ای رب من! من از مردم فارغ (بی‌خبر) بودم، برایش دوباره گفته می‌شود: آیا با دشمنی از دشمنان من دشمنی کردی؟ او می‌گوید: ای پروردگارم! بین من و هیچ یکی از مردم به عنوان دوستی یا دشمنی چیزی وجود نداشت، از جانب الله سبحانه وتعالی برایش گفته می شود: به عزتم قسم! کسی که با دوستانم دوستی و با دشمنانم دشمنی نکرده باشد در رحمت من شامل نمی گردد.»

بدون شک عدم نصرت مسلمانان بالخصوص اهل شام از بزرگترین منکرات محسوب می‌گردد. بعد از این که راه مجرمین و دشمنی عالم کفر بالای ایشان آشکار گردید و بالای شان از هر سو و هر جهت حمله‌ور گردیدند. بناً به ارتش های مسلمانان واجب است که از خود تحرک نشان داده و فوراً جهت توقف ظلم ظالم تجاوزگر اقدام نموده و آن را از کشتن، پراگنده نمودن، ظلم و تجاوزگری بالای مسلمانان باز دارند؛ زیرا در صحیح مسلم از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«المُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِم لا يَظلِمُه ولا يَحْقِرُهُ ولا يَخْذُلُه»

ترجمه: مسلمان برادر مسلمان است، بر او ظلم نمی‌کند و در وقت مشکل تنهایش نگذاشته و او را تحقیر نمی‌کند.

پس ای کسانی که در ارتش های مسلمین (اردو، پولیس یا قطعات ویژه) قراردارید به شما می‌گویم! آیا شما مسلمان نیستید و این آیات و احادیث شما را شامل نمی‌شود؟ آیا مکلفیت شرعی شما این نیست که از این مقام و موقف تان (وسلاحی که در دست دارید) به نفع اسلام و دفاع از مستضعفین مسلمان استفاده کنید؟ اگر شما به کلمه‌ی بلی و نخیر پاسخ دهید بدانید که مسؤل هستید.!!!

بناً برای هیچ فردی از مسلمین (چه در مقام یا پوست های نظامی باشد یا افراد عادی) جایز نیست که تماشاگر شکنجه و تعذیب و این همه ظلم بر مسلمین باشد و برای دفاع از آن هیچ حرکتی از خود نشان ندهد، بدانید که مسلمان دانا، زیرک و هوشیار می‌باشد. یا الله! سینه های مان را به پذیرش حق و خیر باز گردان.

خلاصه

در آخرالزمان منکرات و فتنه ها مسلمانان را چنان احاطه می‌کنند که هرگاه مسلمان از جوار قبر عبور می‌کند، مرگ را نسبت به افتادن به فتنه ها آسان‌تر می‌بیند و آرزو می‌کند که ای کاش در جای صاحب قبر مرده باشم. این از شدت فتنه ها است؛ لیکن فراموش نکنیم که در موجودیت فتنه ها و منکرات مسئولیت و مکلفیت شرعی انسان بیشتر از اوقاتی است که خالی از فتنه باشد، در این حالت بزرگترین گناه، سکوت از گفتن حق و مصلحت گرائی در برابر باطل است.

(ترجمه)

پرسش:

السلام علیکم و رحمت الله و برکاته!

امیر بزرگ‌وار! الله سبحانه و تعالی شما را حفظ نموده، یاری و نصرت‌تان دهد. نزدم پرسشی‌ست که به آن نیاز شدیدی دارم؛ اگر لطف نموده هرچه زودتر پاسخ سوال‌ام داده شود -خوب‌تر خواهد بود- تا بدانم که با این مسأله چه‌گونه معامله کنم.

قرار است که یک پروژه‌ای برای اعمار لین برقی آفتابی بر ستون‌ها ایجاد شود و نبود برق مشکلی است که همۀ شهروندان از آن رنج می‌برند، مسألۀ که من می‌خواهم بپرسم این است که می‌خواهند لین برق را از بالای زمینی بگذرانند که مساحت آن به پانزده "دونم" (مقیاس متراجی است که در لبنان از آن استفاده می‌شود) می‌رسد و این فاصله از بالای قبرهای سابقه و جدید می‌گذرد؛ آیا جائز است که ستون‌های جریان برق این پروژه بر زیارت نصب شود و یا ستون‌ها در کنار قبرها گذاشته شوند؛ درحالی‌که این ستون‌ها قبرها را در زیر خود می‌پوشند؟ الله سبحانه و تعالی شما را جزای خیر دهد! محمد حسن

پاسخ:

وعلیکم السلام و رحمت الله و برکاته!

رسول الله صلی الله علیه و سلم واضح ساخته که قبرها حرمت دارند، نبش و نشستن بر قبرها یا هر نوع اعمالی‌که احترام قبرها را بشکند، جائز نمی‌باشد. بعضی از دلائلی‌که در این زمینه وجود دارد قرار ذیل است:

ابوداود از طریق عائشه رضی الله عنها روایت نموده است:

«أَنَّ رَسُولَ اللهِ قَالَ: كَسْرُ عَظْمِ الْمَيِّتِ كَكَسْرِهِ حَيّاً»

ترجمه: شکستن استخوان انسان مرده؛ مانند شکستن استخوان انسان زنده است.

 در عون المعبود شرح سنن ابوداود آمده است که سیوطی در بیان سبب این حدیث گفته است از جابر رضی الله عنه روایت شده است:

ما همرای رسول الله صلی الله علیه وسلم برای جنازه‌ای بیرون شدیم رسول الله صلی الله علیه وسلم بر کنار قبری نشست، ما هم با آن حضرت نشستیم، ناگهان قبرکن، استخوان ساق پا و یا بازوی مرده‌ای را بیرون کرد و می‌خواست آن را بشکند، رسول الله صلی الله علیه وسلم گفت:

«لَا تَكْسِرْهَا فَإِنَّ كَسْرَكَ إِيَّاهُ مَيِّتاً كَكَسْرِكَ إِيَّاهُ حَيّاً وَلَكِنْ دُسَّهُ فِي جَانِبِ الْقَبْرِ»

ترجمه: استخوان (مرده) را نشکن؛ زیرا شکستن استخوان مرده؛ مانند شکستن آن در حالت زندگی است؛ بلکه استخوان مرده را در کنار قبری دفن کن.

یعنی وقتی استخوان پیدا شد محافظت و نگهداری آن در خاک لازم  و واجب است.

لذا تا زمانی‌که استخوان مرده نپوسد، نبش قبر جائز نمی‌باشد. وقتی استخوان خاک شد، کشت، زراعت اعمار و دیگر اعمال مباح بر زیارت جائز است؛ اما وقتی استخوان در قبر موجود باشد نبش، آبادی و دیگر تصرفات بر قبر جائز نیست؛ مگر در حالت‌های خاصی‌که به جسد میت ارتباط می‌گیرد؛ اما نکته‌یی‌که در این مسأله مهم است، فهم این‌که آیا استخوان مرده پوسیده و یا خیر؟ که فهم این مسأله به اهل خبره ارتباط دارد.

بین فقهاء اختلافی وجود ندارد که بول و غائط بر قبرها جائز نیست؛ اما نشستن در غیر از این حالت اختلاف وجود دارد، در موسوعه الفقهیه الکویتی آمده است:

احناف، شوافع و حنابله گفته‌اند: نشستن بر قبر مکروه است؛ چنان‌چه ابو مرثد غنوی روایت نموده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است:

«لاَ تَجْلِسُوا عَلَى الْقُبُورِ وَلاَ تُصَلُّوا إِلَيْهَا»

ترجمه: بر قبرها ننشینید و به سوی قبرها نماز نخوانید.

از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است:

«لأَنْ يَجْلِسَ أَحَدُكُمْ عَلَى جَمْرَةٍ فَتُحْرِقَ ثِيَابَهُ فَتَخْلُصَ إِلَى جِلْدِهِ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يَجْلِسَ عَلَى قَبْرٍ»

ترجمه: هرگاه یکی از شما بر آتشی بنشیند تا لباس‌اش بسوزد و آتش به پوست آن سرایت کند، بهتر است از آن‌که بر قبری بنشیند.

احناف و شوافع گفتند؛ اگر کسی در هنگام زیارت قبرستان ارادۀ نشستن را داشت باید با درنظرداشت دور و نزدیکی مرده در حال حیات آن بنشیند و عبارت شوافع چنین است: لازم است که شخص زیارت‌کننده به تناسب نزدیکی مرده درحال حیات آن به قبر آن نزدیک بنشیند.

از فقهای احناف، طحاوی گفته است و این قول به ابوحنیفه، ابویوسف و محمد نسبت داده می‌شود که گفته است، نشستن بر قبر جائز است و این نظری است که فقهای مالکی‌ نیز بر آن رفته‌اند. ایشان می‌گویند حضرت علی رضی الله عنه وقتی بر قبر خود را تکیه می‌داد و می‌نشست خودش دلیل بر جواز نشستن بر قبر است. طحاوی گفته است وقتی قرائت به خاطری تلاوت باشد؛ مطلقاً کراهیت نشستن برقبرها منتفی گردیده است.

وقتی تصمیم گرفته می‌شود که پروژه‌ای برای ساخت جریان برق بر ستون‌هایی‌که مساحت آن 15"دونم" است، بالای قبرهای قدیمی و جدید ساخته شود، باید به این مسأله دقت شود که آیا امکان نصب ستون‌ها بدون خرابی قبرها، اذیت رساندن به قبرها و نبش قبرها امکان پذیراست؟ به‌گونه‌یی‌که استخوان‌های مردگان بیرون نشود که این امر را من بعید می‌دانم.

 اما این‌که شما بگوئید ما تلاش می‌کنیم که هیچ قبری خراب نشود و هیچ ستونی بر قبر جدیدی نصب نشود، این موضوع به قبرهای جدید مصداق پیدا می‌کند؛ چون: قبرهای جدید معلوم و آشکار است؛ ولی قبرهای قدیمی معلوم نیست؛ بناءً به خاطری حفاظت و تقوی از حرام و یا حداقل از کراهیت، باید از قبرها دوری کنید و جای دیگری را برای نصب پایه‌های برق جست‌وجو کنید.

 الله سبحانه و تعالی به هرچیز عالم‌تر و آگاه‌تر است!

برادرتان عطاء ابن خلیل ابوالرشته

11 ربیع الاول 1440هـ.ق.

19نوامبر2019م

مترجم: مصطفی اسلام

(ترجمه)

از عرباض بن ساریه رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز صبح را با ما اداء نمود بعداً روی خود را بطرف ما گردانیده و موعظه‌ی جامعی ایراد نمود که از اثر آن چشم‌ها اشک آلود گردیده و قلب‌ها در ترس و هراس افتیدند. گفتیم: یا رسول الله صلی الله علیه وسلم گویا این موعظه وداع نمودن از دنیا است، پس ما را نصیحت نما، فرمودند:

«أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَةِ وَإِنْ كَانَ عَبْدًا حَبَشِيًّا، فَإِنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ يَرَى بَعْدِي اخْتِلَافًا كَثِيرًا، فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ الْمَهْدِيِّينَ، وَعَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ، وَإِيَّاكُمْ وَمُحْدَثَاتِ الْأُمُورِ، فَإِنَّ كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ، وَإِنَّ كُلَّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ» (مسند أحمد)

ترجمه: شما را به تقوای (ترس از الله متعال) و اطاعت و فرمانبری (از امیرتان) سفارش می‌كنم هرچند بنده‌ی حبشی باشد. هركس از شما بعد از من زنده باشد اختلافات بسياری را مشاهده می‌كند، پس به سنت من و جانشينان هدايت يافته بعد از من تمسك جوييد و آن را محكم بگيريد و زن‌هارا از امورات ايجاد شده در دين بپرهيزيد؛ چون هر نوآوری بدعت و هر بدعتی گمراهی است.

مفهوم حدیث

این حدیث شریف به اموری ما را آگاه می‌گرداند که بعد از وفات رسول الله صلی الله علیه وسلم در میان امت رخنه نموده است؛ در چنین حالتی رسول الله صلی الله علیه وسلم ما را توصیه به عمل کرد خودش نموده است، بناً حدیث به تقوی توصیه نموده که در حق نفس‌های مان از الله سبحانه وتعالی تقوا نماییم، و تقوا عبارت از دور داشتن نفس از واقع شدن در گناهان می‌باشد، آن گناهانی که بنابر خواهشات و هوای نفس صورت می‌گیرد و تقوا حاضر دیدن  غضب الله سبحانه وتعالی را گویند. بنابر این رسول اکرم صلی الله علیه وسلم توصیه می‌نماید که شما از الله سبحانه وتعالی و از کسی اطاعت نمایید که امور مسلمانان را به عهده گرفته و شرع او سبحانه وتعالی را بالای مردم تطبیق می‌نماید، اگر چه آن شخص (حاکم) از رعیت در رنگ، پوست و حتی در شهر مختلف باشد؛ زیرا تا زمانی که مسلمانی حکم به اسلام امر می‌کند، بالای ما حق شنیدن و اطاعت نمودن و اجب بوده و فرق بین عربی و عجمی در امر اطاعت وجود ندارد. پس حکم یک امر الله سبحانه وتعالی بوده که از طرف انسان تطبیق می‌شود، اما اگر حاکم به غیر آن چه الله سبحانه و تعالی نازل نموده حکم نماید در این حالت شنیدن و اطاعت نمودن جاییز نیست.

این حدیث واضح می سازد که، امت رسول الله صلی الله علیه وسلم شاهد روز های تاریکی بعد از وفات او خواهد بود، که آن از زمان او متفاوت می‌باشد، در آن قتل و خون ریزی و بدعت ها بوجود می‌آیند، که در این حالت، ما را رسول الله صلی الله علیه وسلم به چنگ زدن به سنت خود توصیه نموده است، آن سنتی که تنها به عبادات و یا معاملات....  خلاصه نمی‌شود، بلکه شامل همه‌ای احکام اسلام می‌گردد، مثل فکره (مفاهیم اسلام) و طریقه (روش تطبیق احکام اسلام)، و هم‌چنان سنت شامل روش خلفای راشدین؛ زیرا آنها کسانی هستند که در راه و روش و منهج او قرار گرفتند، اصحاب او صلی الله علیه وسلم مثل ستاره های هدایت هستند که ما به پیروی از آنها رهیاب می‌شویم، و از اخبار پوشیده‌ی پیامبر صلی الله علیه وسلم آگاهی میابیم.

در اخیر حدیث فوق، رسول الله صلی الله علیه وسلم ما را خبر می‌دهد که: از بدعت ها اجتناب کنیم؛ زیرا اصل آن‌ها (بدعت ها) هوا و هوس های نفسانی افرادی اند که راه هدایت را گم کرده، حتی برای عقل خود حق ساختن احکام را قایل گردیدند، خود گمراه شده و دیگران را نیز گمراه نموده و از راه حقیقت دور گردیده اند، ایشان کسانی هستند که تراوش های فکری شان را بجای قوانین الله سبحانه وتعالی قرار می‌دهند، اینها همان کسانی هستند که رسول کریم صلی الله علیه وسلم از دور بودن از ایشان ما را  توصیه نموده است، و این بدعت هلاکت بار برای امت می باشد.

پس ای مسلمانان! هرگاه نزد ما، راه و روش رسول الله صلی الله علیه وسلم و خلفای راشدین موجود باشد، پس چگونه ممکن است که ما در راهی برویم که افراد بشر طبق خواهشات نفسانی خود آن را تعیین کرده باشند؟!

والسلام علی من اتبع الهدی